Bodiou-Stephens (12/2021)
Il s'agit d'une première élicitation avec Janig Bodiou-Stephens. Le protocole a été préparé par Milan Rezac (IKER, CNRS) et Mélanie Jouitteau (IKER, CNRS) , et réalisé par Mélanie Jouitteau au domicile de la locutrice.
L'élicitation est précédée d'un long entretien sur sa pratique de la langue (corpus libre, avec questions occasionnelles). L'élicitation est enregistrée, en deux parties, avec une pause de repas au milieu.
Le protocole consistait en des traductions à partir du français, puis des permutations du résultat obtenu, ainsi que des présentations de structures trouvées ailleurs en corpus. Ci-dessous, les titres des thèmes grammaticaux abordés sont rajoutés après coup. La locutrice a relu les donénes et corrigé un jugement ensuite.
Pronoms forts et position prédicative
'On se déguisera pour Malarjez, je serai toi et tu seras moi.'
Te vo me ha me vo te.
* Te vo ac'hanon ha me vo ac'hanout.
| (x) … | Te | vo | { | me / * ac'hanon } | ha | me | vo | { | te / * ac'hanout }. | ||||||||
| toi | sera | moi | et | moi | sera | toi | |||||||||||
| '(On se déguisera pour Malarjez), je serai toi et tu seras moi.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
'Soyez magnanimes dans la victoire. Un jour, vous serez nous et nous serons vous.'
Ret vo dec'h beañ…
Arabat dec'h beañ re lorc'hus gant ho gonit...
Arabat dec'h beañ re lan a lorc'h un deiz vo c'hwi vo nim ha nim vo c'hwi.
* Arabat dec'h beañ re lan a lorc'h un deiz vo c'hwi vo ac'hanomp ha nim vo ac'hanoc'h.
| (x) … | Un deiz | c'hwi | vo | { | nim / * ac'hanomp } | ha | nim | vo | { | c'hwi / * ac'hanoc'h }. | |||||||
| un jour | vous | sera | nous | et | nous | sera | vous | ||||||||||
| '(Soyez magnanimes dans la victoire.) Un jour, vous serez nous et nous serons vous.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
| (x) … | Arabat | dec'h | beañ | re | lorc'hus | gant | ho | gonit... | |||||||||
| faut.pas | à.vous | être | trop1 | fiert.eux | avec | votre3 | gain | ||||||||||
| 'Soyez magnanimes dans la victoire … ' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
| (x) … | Arabat | dec'h | beañ | re | lan | a | lorc'h... | ||||||||||
| faut.pas | à.vous | être | trop1 | plein | de1 | fierté | |||||||||||
| 'Ne faites pas trop les fiers … ' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
Double négation et focus
Le premier contexte n'a pas fait émerger la structure. La dernière a une marque de conditionnel qui n'est pas prédite et met en cause l'interprétation de la donnée. La seconde semble montrer solidement qu'il est possible d'échapper à la concordance négative pour produire une double négation.
'Tout ce stress à la radio, toujours en boucle, là, ça ne fait pas rien au moral.'
Tout ar reuz se ba'r radio o tont hag oc'h hattont, ze ra ket vat dis moral.
dis = à.ton
Ze zo vall daonet evit da voral.
| (x) | Ze | zo | vall | daonet | evit | da | voral. | ||||||||||
| ça | est | mal1 | damn.é | pour | ton1 | moral | |||||||||||
| 'Ça ne fait pas rien au moral.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
| (x) | Ze | ra | ket | vat | dis | moral. | |||||||||||
| ça | fa.it | pas | (de)1 | bien | à.ton | moral | |||||||||||
| 'Ça ne fait pas rien au moral.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
'En entrant dans le garage, les clients me demandaient toujours “Ya quelqu'un ?”. Pourtant, je peux te dire que je ne suis pas personne.'
Pa deue an dud ba'r garaj e heant neus den ebet ? Ha koulskoude n'on (ket) me den ebet.
| (x) … | Ha | koulskoude | n'on | (ket) | me | den | ebet. | ||||||||||
| et | pourtant | ne1 suis | pas | moi | personne | aucun | |||||||||||
| 'Pourtant, (je peux te dire que) je ne suis pas personne.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
'Ça ne va pas nulle part. Ça va dans le mur.'
An dra-se ne yo ket e neblec'h ebet. Echu e rafe en un touflez.
Morphologie expressive
'Patatras, la poudre de chocolat est tombée par terre.'
Patatra/Flut/Mert/Mallozh ma Doue, kouet eo poultr chokolad war an douar !
| (1) | Mallozh | ma | Doue, | kouet | eo | poultr | chokolad | war | an | douar ! | ||||||||
| malédiction! | mon2 | Dieu | tomb.é | est | poudre | chocolat | sur | le | sol | |||||||||
| 'Patatras, la poudre de chocolat est tombée par terre.' | ||||||||||||||||||
| Trégorrois, Bodiou-Stephens (12/2021) | ||||||||||||||||||
'Patatras, les allumettes sont tombées par terre.'
Flut/Mert kouet ar chimik war an douar !
'Le banc est tombé, badaboum ! par terre.'
Kouet eo 'bank boum war an douar !
Kouet eo 'bank war an douar ?boum
Boum kouet 'bank war an douar !
Boum ha kouet 'bank war an douar !
'Le banc a badaboumé par terre.'
* bank noa boumet war an douar
'Le banc est tombé, crac ! par terre.'
Kouet eo 'bank war an douar, ha torret lip !
Kouet eo 'bank * strak war an douar !
Kouet eo 'bank ha krak war an douar !
| (x) | Kouet | eo | ' | bank | boum ! | war | an douar ! | ||||||||||
| tomb.é | est | (le) | banc | Badaboum ! | sur1 | le terre | |||||||||||
| 'Le banc est tombé, badaboum ! par terre.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
| (x) | Kouet | eo | ' | bank | ha | crac | war | an douar ! | |||||||||
| tomb.é | est | (le) | banc | et | crac ! | sur1 | le terre | ||||||||||
| 'Le banc est tombé, (et il s'est cassé) crac par terre.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
Objet des noms verbaux
'C'est pas dangereux de nos jours de manger des pommes ?'
N'eo ket dañjerus dibi awalo an deiz a hirie ?
* An dibi awalo n'eo ket dañjerus ?
| (x) | N'eo | ket | dañjerus | dibi | awalo | an deiz | a | hirie ? | |||||||||
| ne1 est | pas | dangereux | manger | pomme.s | le jour | de1 | aujourd'hui | ||||||||||
| 'C'est pas dangereux de nos jours de manger des pommes ?' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
| (x) * | An | dibi | awalo | n'eo | ket | dañjerus ? | |||||||||||
| le | manger | pomme.s | ne1 est | pas | dangereux | ||||||||||||
| 'C'est pas dangereux de manger des pommes ?' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
'C'est pas dangereux de manger des pommes de supermarché ?'
N'eo ket dañjerus dibi awalo deuz Leclerc/prenet ?
* An dibi awalo prenet n'eo ket danjerus ?
| (x) * | An | dibi | awalo | prenet | n'eo | ket | dañjerus ? | ||||||||||
| le | manger | pomme.s | achet.é | ne1 est | pas | dangereux | |||||||||||
| 'C'est pas dangereux de manger des pommes de supermarché ?' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
pas de pronom écho sur possessif: * hoc'h awalo-c'hwi, mais supplétion en da: hoc'h awalo-dec'h
* Hoc'h awalo-dec'h, an dibi anezo n'eo ket danjerus ?
| (x) * | Hoc'h | awalo-dec'h, | an | dibi | anezo | n'eo | ket | dañjerus ? | |||||||||
| votre3 | pomme.s à.vous | le | manger | P.eux | ne1 est | pas | dangereux | ||||||||||
| 'Vos pommes, c'est pas dangereux de les manger ?' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
* Ar sumereg, ar studiañ anezi a zo diaes.
Diaes eo diski sumereg.
Ar sumereg zo 'yezh diaes da ziski.
| (x) * | Ar | sumereg, | ar | studiañ | anezi | a zo | diaes. | ||||||||||
| le | sumérien | le | étudier | de.elle | R1 est | difficile | |||||||||||
| 'Le sumérien, c'est une langue difficile à étudier.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
Equatives
'Le sumérien était une langue écrite.'
Ur yezh skrivet e oa ar sumereg
* Ur yezh skrivet e oa eus ar sumereg.
'Le sumérien a été la première langue écrite.'
Kentañ yezh skrivet e oa ar sumereg.
* Kentañ yezh skrivet e oa eus ar sumereg.
pronoms écho avec un double sujet
* Me zo-me bras ma c'hoar.
Bras da vat eo ma c'hoar.
Ma c'hoar zo bras da vat.
* Me zo bras ma c'hoar.
Me eo bras ma c'hoar. (prosodie pouez sur ME)
Me eo bras ma c'hoar-me.
* Me eo-me bras ma c'hoar.
Pour la phrase suivante, le jugement est fluctant. À la relecture en janvier, la locutrice préfère Nimp eo bras hon c'hoar-ni.
Nim eo bras hon c'hoar-dim.
* Nim eo bras hon c'hoar-ni.
Double sujet des infinitives
?Poan e veze o kaoud plas d'ar gweturiou, daoust d'an trotoar da vezañ enno kalz a frankiz.
Poan e veze kaoud plas d'ar gweturiou, daoust d'an trotoar da vezañ ledan.
Poan e veze kaoud plas d'ar gweturiou, daoust d'an trotoar beañ vrank awalc'h.
Poan e veze kaoud plas d'ar gweturiou, daoust d'an trotoar beañ plas awal'ch warnañ.
Poan e veze kaoud plas d'ar gweturiou, daoust d'an trotoar beañ warnañ plas awal'ch.
Poan e veze kaoud plas d'ar gweturiou, daoust da veañ plas awalc'h war an trotoar.
Daoust d'ar vro-man da greskiñ gwezennoù-aval enni, n'int ket stank.
Daoust da wezennoù-aval da greskiñ er vro-mañ, n'int ket stank.
Daoust da greskiñ gwezennoù-aval er vro-mañ, n'int ket stank.
Daoust dezhi da virviñ he gwad, ne lar netra.
Daoust da virviñ he gwad, ne lar netra.
Daoust d'he gwad da redeg/virviñ, ne lar netra.
Daoust dezhañ da dreiñ ur soñj nevez en e benn, ne rann grik.
Daoust d'ur soñj nevez da dreiñ en e benn, ne rann grik.
Daoust da dreiñ ur sonj nevez en e benn, ne rann grik.
Faux sujet en matrice infinitive
'Je me suis concentrée et tchioups ! j'ai eu une idée.' (tchioups = soudain, magiquement)
Soñjet start am eus ha hop, deuet un ide dom venn.
| (1) | Soñjet | start | am eus | ha | hop | deuet | un | ide | dom | venn. | |||||||
| pens.é | fort | R.1SG a | et | hop ! | ven.u | un | idée | à.mon2 | tête | ||||||||
| 'Je me suis concentrée et tchioups ! j'ai eu une idée.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
Soñjet start am eus hag a-greiz tout, deuet a soñj dom venn.
… ha deuet a soñj newez dom venn.
* … ha me dont a soñj newez dom venn.
Soñjet start am eus ha hop, hag ur soñj newez, dont dom venn. (pouez war dont)
… ha neuze dont ur soñj nevez din.
| (1) | Soñjet | start | am eus | { ha hop | hag a-greiz tout }, | deuet | a | soñj | dom | venn. | |||||||
| pens.é | fort | R.1SG a | et hop ! | et soudainement | ven.u | de1 | idée | à.mon2 | tête | ||||||||
| 'Je me suis concentrée et tchioups ! j'ai eu une idée.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), adapté de Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
'Je t'assure, yew, il m'a mis la main aux fesses.' (yew = c'est dégoutant)
Sur on, hag eñ lakaet e zorn war pastel ma revr/ war ma fenn a-dreñv
Heuc'h ! Hag eñ lakaet e zorn war pastel ma revr.
| (x) | Heuc'h ! | Hag | eñ | lakaet | e | zorn | war | pastel | ma | revr. | |||||||
| Yew ! | et | lui | m.is | son1 | main | sur1 | miche | mon2 | cul | ||||||||
| 'Yew, il m'a mis la main aux fesses.' (dégoût) | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
| (x) | Sur | on, | hag | eñ | lakaet | e | zorn | war | ma | fenn | a-dreñv. | ||||||
| sûr | suis | et | lui | m.is | son1 | main | sur1 | mon2 | tête | derrière | |||||||
| 'Je t'assure, il m'a mis la main aux fesses.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
...ha me droug en ennon kenken a oa.
Expressions non reconnues: * birviñ ma gwad, * fulor
| (x) … | ha | me | droug | en | ennon | kenken | a | oa ! | |||||||||
| et | moi | mal | en | en.moi | tant.tant | R | était | ||||||||||
| 'Et mon sang s'est mis à bouillir !' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
'J'ai eu un coup de chaud, ahlala !' (tellement ! si tu savais !)
Deuet tomm din ken a oa, HaHa !
| (x) | Deuet | tomm | din | ken | a | oa, | HaHa ! | ||||||||||
| ven.u | chaud | à.moi | tant | R1 | était | Ahlala ! | |||||||||||
| 'J'ai eu un coup de chaud, ahlala !' (tellement ! si tu savais !) | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
verbe non-reconnu: * semplañ
… ha me ha badadav da vont d'ar bord all.
| (x) … | ha | me | ha | badadav | da | vont | d'ar | bord | all. | ||||||||
| et | moi | et | Patratras ! | de1 | aller | de1 le | bord | autre | |||||||||
| '… Et patratras ! Je me suis évanouie !' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
expression non reconnue: * flav
… ha me ha plouf da gouezhañ 'ba 'n dour.
| (x) … | ha | me | ha | plouf | da | gouezhañ | 'ba | 'n dour. | |||||||||
| et | moi | et | Plouf ! | de1 | tomber | dans | le eau | ||||||||||
| '… Et plouf ! Je suis tombée dans l'eau !' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
… ha me ha plouf kouet 'ba 'n dour.
| (x) … | ha | me | ha | plouf | kouet | 'ba | 'n dour. | ||||||||||
| et | moi | et | Plouf ! | tomb.é | dans | le eau | |||||||||||
| '… Et plouf ! Je suis tombée dans l'eau !' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
Auxiliaire et faux sujet
'La chèvre de Morwenna, d'un coup, piouff, a disparu.'
Geor Morwenna ha d'un taol (* ha) hi aet da laerezh.
Geor Morwenna a-greiz-tout hi aet da laerezh.
| (1) | Geor | Morwenna | { a-greiz-tout | / | ha d'un taol } | hi | aet | da | laerezh. | ||||||||
| chèvre | Morwenna | soudainement | / | et à un coup | elle | all.é | à1 | vol.ée | |||||||||
| 'La chèvre de Morwenna, d'un coup, piouff, a disparu.' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
'Per, dont le cœur bat pour Morwenna, est un gars plutôt aidant.'
Per, hag eñ tapet e galon gant Morwenna, a zo un den prest da jikour.
… ha bremañ emañ Per o klask geor Morwenna er c'hoad.
… ha bremañ, Per a zo o klask geor Morwenna er c'hoad.
… ha bremañ ha Per o klask geor Morwenna er c'hoad.
*… ha bremañ Per emañ o klask geor Morwenna er c'hoad.
*… ha bremañ Per ez eo o klask geor Morwenna er c'hoad.
*… ha bremañ geor Morwenna a zo Per o klask er c'hoat.
… ha bremañ, geor Morwenna, emañ Per o klask anezhi er c'hoat.
*… ha bremañ, geor Morwenna, emañ Per o klask er c'hoat.
… ha bremañ geor Morwenna aet eo Per da glask anezhi er c'hoat.
*… ha bremañ, geor Morwenna, ez eo Per o klask er c'hoat.
*… ha bremañ Morwenna a zo Per o klask he geor er c'hoat.
… ha bremañ Morwenna emañ Per o klask he gavr er c'hoat.
'Bon gré mal gré, cahin-caha, il l'a retrouvée !'
Hag e benn a fin, kawet neus nezhi !
Hag e benn a fin, kawet neus nezhi !
'Aller en zig-zag'
bale evel ur c'hrank saoz
bale deus un eil tu d'egile
Noms tabous
pas de nom pour le sexe des enfants, ni féminin ni masculin.
Usages de pipi, pisaat 'pisser'.
Faux sujet postverbal
* Naig oa aet da bardon Itron Vari ar Joa, hag a sav houmañ he chapel du-hont.
Naig oa aet da bardon Itron Vari ar Joa, hag a sav chapel houmañ du-hont.
… hag eo savet he chapel du-hont.
'Kolaig paie des soins pour sa chèvre dont les tétons gouttent.'
Kolaig a bae ewit soign he geor hag emañ he zez o vera / e /
e bronnoù
*Kolaig a bae, mes soñjal a ra ennañ e-unan : Arabat din bezañ paket gant laer ebet ! Ha c'hoazh, c'hoazh, ma teufe ar c'heor he bronnoù da ehana bera !
Kolaig a zo 'paiea, mes soñjal a ra deañ e-hunan : Arabat din bezañ Roulet gant laer ebet !
Kolaig a zo 'paiea, mes soñjal a ra deañ e-hunan : Arabat din bezañ laeret gant den ebet ! Ha c'hoazh, c'hoazh, ma teufe bronnoù he c'heor da areti berañ (oc'h-hunan) !
Ha c'hoazh, c'hoazh, ma teufe ar c'heor he bronnoù da areti berañ (oc'h-hunan) !
Ha c'hoazh, c'hoazh, ma teufe dezhi he bronnoù da areti berañ (oc'h-hunan) !
Faux sujet & accord
La locutrice a rejetté les constructions du faux sujet qui lui ont été proposées, ou a corrigé l'accord verbal qui en doublait les traits. Les phrases ont été proposées en breton.
* Hag a forz da chom da sellet ouzh an aval, me am-oa savet c'hoant ganin prenañ anezhañ.
Hag dre forz chom da sellet ouzh an awal-se, e oa savet din c'hoant ganin da brenañ anezhañ.
| (1) | Hag | dre | forz | chom | da | sellet | ouzh | an awal-se, | e | oa | savet | din | c'hoant | ganin | da | brenañ | anezhañ. | ||||||||
| et | par | force | rester | à1 | regarder | à | le pomme-là | R | était | mont.é | à.moi | envie | avec.moi | à1 | acheter | P.lui | |||||||||
| 'Et à force de regarder cette pomme, j'avais eu envie de l'acheter.' | |||||||||||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||||||||||
* An tie(z)-mañ, domaj ne vijent ket bet lakaet an doenn warno !
An tie(z)-mañ, domaj ne vije ket bet lakaet an doenn warno !
| (1) | An tie(z)-mañ, | domaj | ne | vije | ket | bet | lakaet | an doenn | warno ! | ||||||||
| le maison.s.ci | dommage | ne1 | serait | pas | été | m.is | le 1toît | sur.eux | |||||||||
| 'Il est dommage que ces maisons n'aient pas de toit !' | |||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||
* Ur saro gwenn a oa-hi war he zro.
Ur saro gwenn a oa endro dezhi.
| (x) | Ur saro | gwenn | a | oa | endro | dezhi. | ||||||||||||||
| le blouse | blanc | R | était | autour | de.elle | |||||||||||||||
| 'Elle avait une blouse blanche.' | ||||||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | ||||||||||||||||||||
Ur saro gwenn a oa ganti.
| (x) | Ur saro | gwenn | a | oa | ganti. | ||||||||||||||
| le blouse | blanc | R | était | avec.elle | |||||||||||||||
| 'Elle avait une blouse blanche.' | |||||||||||||||||||
| Trégorrois (Bulien), Bodiou-Stephens (12/2021) | |||||||||||||||||||
Remerciements
Merci à Janig pour son accueil et sa générosité.
