Différences entre les versions de « Aer »
m (Remplacement de texte — « |intensifieur]] » par « |très]] ») |
|||
(22 versions intermédiaires par le même utilisateur non affichées) | |||
Ligne 3 : | Ligne 3 : | ||
{| class="prettytable" | {| class="prettytable" | ||
|(1)|| Ar berradou || dour [ | |(1)|| Ar berradou || dour […] || a rae || d' || an '''aer''' || beza || yen-sklas. | ||
|- | |- | ||
||| [[ | ||| [[an, al, ar|le]] goutte.[[-où (PL.)|s]] || [[dour|eau]] || [[R]] [[ober|faisait]] || [[da|à]] || [[an, al, ar|le]] air || [[bezañ|être]] || [[yen|froid]]-[[INT|très]] | ||
|- | |- | ||
|||colspan=" | ||| colspan="15" | 'Les gouttes d'eau […] rendaient l'air glacial.' | ||
|- | |- | ||
|||||||||||||colspan=" | ||||||||||||| colspan="15" | ''Léonard'', [[Kerrien (2000)|Kerrien (2000]]:8) | ||
|} | |} | ||
Ligne 16 : | Ligne 16 : | ||
=== dérivation === | === dérivation === | ||
Le [[suffixe]] adjectival ''[[-us, -ius]]'' obtient ''aerius'' 'aéré'. | |||
Ligne 21 : | Ligne 23 : | ||
|(2)|| Hirio || eo || '''êriuz''' || an amzer || e-skoaz || ma || oa || deh. | |(2)|| Hirio || eo || '''êriuz''' || an amzer || e-skoaz || ma || oa || deh. | ||
|- | |- | ||
||| [[hiziv|aujourd'hui]] || [[ | ||| [[hiziv|aujourd'hui]] || [[eo|est]] || aér.[[-us, -ius|é]] || [[an, al, ar|le]] [[amzer|temps]] || [[e-skoaz|comparé.à]] || [[ma|que]]<sup>[[4]]</sup> || [[eo|était]] || [[dec'h|hier]] | ||
|- | |- | ||
|||colspan=" | ||| colspan="15" | 'Il y a plus d'air aujourd'hui qu'hier.' | ||
|- | |- | ||
|||||||colspan=" | ||||||| colspan="15" | ''Cornouaillais (L'Hôpital-Camfrout)'', [[Le Gall (1957)|Le Gall (1957]]:'êriuz') | ||
|} | |} | ||
Le nom ''[[aergelc'h]]'' 'atmosphère' est composé du nom ''aer'' 'air' suivi du nom ''[[kelc'h]]'' 'cercle' qui a subi une [[lénition]]. | |||
== Sémantique == | == Sémantique == | ||
Ligne 39 : | Ligne 43 : | ||
|(3)|| En || '''êr''' || enep || emaint. | |(3)|| En || '''êr''' || enep || emaint. | ||
|- | |- | ||
||| [[P.e|en]] || air || [[enep|contre]] || [[ | ||| [[P.e|en]] || air || [[enep|contre]] || [[emañ|sont]] | ||
|- | |- | ||
|||colspan=" | ||| colspan="15" | 'Ils sont sous le vent.' | ||
|- | |- | ||
|||||||||colspan=" | ||||||||| colspan="15" | ''Trégorrois'', [[Gros (1970b)|Gros (1970b:]]§'êr') | ||
|} | |} | ||
Ligne 49 : | Ligne 53 : | ||
== Expressions == | == Expressions == | ||
=== ''kaout an aer | === ''kaout an aer da… '', 'avoir l'air de … ' === | ||
{| class="prettytable" | {| class="prettytable" | ||
|(4)|| An '''êr''' || az-peus || da houzoud || ar vicher, || 'mezaon ! | |(4)|| An '''êr''' || az-peus || da houzoud || ar vicher, || 'mezaon ! | ||
|- | |- | ||
||| [[ | ||| [[an, al, ar|le]] air || [[R]].2SG [[kaout|a]] || [[da|de]] [[gouzout|savoir]] || [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[micher|métier]] || [[meus aon|ai.peur]] | ||
|- | |- | ||
|||colspan=" | ||| colspan="15" | 'Mais c'est que tu t'y connais !' | ||
|- | |- | ||
|||||||colspan=" | ||||||| colspan="15" | ''Léonard (Cléder)'', [[Seite (1998)|Seite (1998]]:13) | ||
|} | |} | ||
Ligne 65 : | Ligne 69 : | ||
|(5)|| Ar vugale || o doa || '''aer''' || klañv. | |(5)|| Ar vugale || o doa || '''aer''' || klañv. | ||
|- | |- | ||
||| [[ | ||| [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[bugel|enfant]].[[pluriel interne|s]] || 3PL [[kaout|avait]] || air || [[klañv|malade]] | ||
|- | |- | ||
||| colspan=" | ||| colspan="15" | 'Les enfants ont semblé malades.' | ||
|- | |- | ||
||||||||||| colspan=" | ||||||||||| colspan="15" | ''Léonard (Plougerneau)'', M-L.B (10/2018) | ||
|} | |} | ||
Ligne 76 : | Ligne 80 : | ||
|(6)|| Ar vugale || noa || an '''aer''' || da || veha || klañv. | |(6)|| Ar vugale || noa || an '''aer''' || da || veha || klañv. | ||
|- | |- | ||
||| [[ | ||| [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[bugel|enfant]].[[pluriel interne|s]] || [[kaout|avait]] || [[an, al, ar|le]] air || [[da|de]]<sup>[[1]]</sup> || [[bezañ|être]] || [[klañv|malade]] | ||
|- | |- | ||
||| colspan=" | ||| colspan="15" | 'Les enfants ont semblé malades.' | ||
|- | |- | ||
||||||||||| colspan=" | ||||||||||| colspan="15" | ''Léonard (Plougerneau)'', M-L.B (10/2018) | ||
|} | |} | ||
Ligne 87 : | Ligne 91 : | ||
|(7)|| Ar vugale || o doa || ket || '''aer''' || da || veha || kountan. | |(7)|| Ar vugale || o doa || ket || '''aer''' || da || veha || kountan. | ||
|- | |- | ||
||| [[ | ||| [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[bugel|enfant]].[[pluriel interne|s]] || 3PL [[kaout|avait]] || [[ket|pas]] || air || [[da|de]]<sup>[[1]]</sup> || [[bezañ|être]] || [[kontant|content]] | ||
|- | |- | ||
||| colspan=" | ||| colspan="15" | 'Les enfants ont semblé déçus.' | ||
|- | |- | ||
||||||||| colspan=" | ||||||||| colspan="15" | ''Léonard (Plougerneau)'', [[M-L.B (10/2018)]] | ||
|} | |} | ||
Ligne 98 : | Ligne 102 : | ||
|(8)|| Ar vugale || o doa || an '''aer''' || da || veha || gwelet || ar vaouez. | |(8)|| Ar vugale || o doa || an '''aer''' || da || veha || gwelet || ar vaouez. | ||
|- | |- | ||
||| [[ | ||| [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[bugel|enfant]].[[pluriel interne|s]] || 3PL [[kaout|avait]] || [[an, al, ar|le]] air || [[da|de]]<sup>[[1]]</sup> || [[bezañ|être]] || [[gwelout|v]].[[-et (Adj.)|u]] || [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[maouez|femme]] | ||
|- | |- | ||
||| colspan=" | ||| colspan="15" | 'Les enfants ont paru/semblé voir la femme.' | ||
|- | |- | ||
||||||||||| colspan=" | ||||||||||| colspan="15" | ''Léonard (Plougerneau)'', [[M-L.B (10/2018)]] | ||
|} | |} | ||
Ligne 109 : | Ligne 113 : | ||
|(9)|| Ar vugale || o deus || graet || an '''aer''' || da || nompas || gwelet || ar vaouez. | |(9)|| Ar vugale || o deus || graet || an '''aer''' || da || nompas || gwelet || ar vaouez. | ||
|- | |- | ||
||| [[ | ||| [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[bugel|enfant]].[[pluriel interne|s]] || 3PL [[kaout|a]] || [[ober|fa]].[[-et (Adj.)|it]] || [[an, al, ar|le]] air || [[da|de]]<sup>[[1]]</sup> || [[nompas|ne.pas]] || [[gwelout|voir]] || [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[maouez|femme]] | ||
|- | |- | ||
||| colspan=" | ||| colspan="15" | 'Les enfants ont semblé ne pas voir la femme.' | ||
|- | |- | ||
||||||||||| colspan=" | ||||||||||| colspan="15" | ''Léonard (Plougerneau)'', [[M-L.B (10/2018)]] | ||
|} | |} | ||
Ligne 126 : | Ligne 130 : | ||
|(1)a. || Ar vugale || noa || an aer || da || veha || klañv. | |(1)a. || Ar vugale || noa || an aer || da || veha || klañv. | ||
|- | |- | ||
||| [[ | ||| [[an, al, ar|le]] <sup>[[1]]</sup>[[bugel|enfant]].[[pluriel interne|s]] || [[kaout|avait]] || [[an, al, ar|le]] air || [[da|de]]<sup>[[1]]</sup> || [[bezañ|être]] || [[klañv|malade]] | ||
|- | |- | ||
||| colspan=" | ||| colspan="15" | 'Les enfants ont semblé malades.' | ||
|- | |- | ||
|||||||||colspan=" | ||||||||||||| colspan="15" | ''Léonard (Plougerneau)'', [[M-L.B (10/2018)]] | ||
|} | |} | ||
Ligne 137 : | Ligne 141 : | ||
: ''[[*]] Ar vugale a seblante bezañ klañv.'' | : ''[[*]] Ar vugale a seblante bezañ klañv.'' | ||
: 'Les enfants ont semblé malades.' | : 'Les enfants ont semblé malades.' | ||
=== 'air, mélodie', ''ton'' === | === 'air, mélodie', ''ton'' === | ||
Ligne 144 : | Ligne 149 : | ||
|(1)|| N' || ouzon || na || '''ton''' || na || zon. | |(1)|| N' || ouzon || na || '''ton''' || na || zon. | ||
|- | |- | ||
||| [[ne]]<sup>[[1]]</sup> || [[gouzout|sais]] || [[ | ||| [[ne|ne]]<sup>[[1]]</sup> || [[gouzout|sais]] || [[na… na|ni]] || [[ton]] || [[na… na|ni]] || [[son|chanson]] | ||
|- | |- | ||
|||colspan=" | ||| colspan="15" | 'Je n'en connais rien.' | ||
|- | |- | ||
||||||||||||| colspan=" | ||||||||||||| colspan="15" | [[Le Berre & Le Dû (1999)|Le Berre & Le Dû (1999]]:104) | ||
|} | |} | ||
=== 'un air maussade', ''ur penn kozh'' === | === 'un air maussade', ''ur penn kozh'' === |
Version actuelle datée du 29 avril 2024 à 08:56
Le nom aer, an aer dénote 'l'air'.
(1) | Ar berradou | dour […] | a rae | d' | an aer | beza | yen-sklas. | |||||||||||||
le goutte.s | eau | R faisait | à | le air | être | froid-très | ||||||||||||||
'Les gouttes d'eau […] rendaient l'air glacial.' | ||||||||||||||||||||
Léonard, Kerrien (2000:8) |
Morphologie
dérivation
Le suffixe adjectival -us, -ius obtient aerius 'aéré'.
(2) | Hirio | eo | êriuz | an amzer | e-skoaz | ma | oa | deh. | |||||||||
aujourd'hui | est | aér.é | le temps | comparé.à | que4 | était | hier | ||||||||||
'Il y a plus d'air aujourd'hui qu'hier.' | |||||||||||||||||
Cornouaillais (L'Hôpital-Camfrout), Le Gall (1957:'êriuz') |
Le nom aergelc'h 'atmosphère' est composé du nom aer 'air' suivi du nom kelc'h 'cercle' qui a subi une lénition.
Sémantique
'vent'
Le nom aer est en compétition lexicale avec avel 'vent, souffle'.
(3) | En | êr | enep | emaint. | ||||||||||||||
en | air | contre | sont | |||||||||||||||
'Ils sont sous le vent.' | ||||||||||||||||||
Trégorrois, Gros (1970b:§'êr') |
Expressions
kaout an aer da… , 'avoir l'air de … '
(4) | An êr | az-peus | da houzoud | ar vicher, | 'mezaon ! | ||||||||||||
le air | R.2SG a | de savoir | le 1métier | ai.peur | |||||||||||||
'Mais c'est que tu t'y connais !' | |||||||||||||||||
Léonard (Cléder), Seite (1998:13) |
(5) | Ar vugale | o doa | aer | klañv. | |||||||||||||||
le 1enfant.s | 3PL avait | air | malade | ||||||||||||||||
'Les enfants ont semblé malades.' | |||||||||||||||||||
Léonard (Plougerneau), M-L.B (10/2018) |
(6) | Ar vugale | noa | an aer | da | veha | klañv. | |||||||||||||
le 1enfant.s | avait | le air | de1 | être | malade | ||||||||||||||
'Les enfants ont semblé malades.' | |||||||||||||||||||
Léonard (Plougerneau), M-L.B (10/2018) |
(7) | Ar vugale | o doa | ket | aer | da | veha | kountan. | |||||||||||
le 1enfant.s | 3PL avait | pas | air | de1 | être | content | ||||||||||||
'Les enfants ont semblé déçus.' | ||||||||||||||||||
Léonard (Plougerneau), M-L.B (10/2018) |
(8) | Ar vugale | o doa | an aer | da | veha | gwelet | ar vaouez. | ||||||||||||
le 1enfant.s | 3PL avait | le air | de1 | être | v.u | le 1femme | |||||||||||||
'Les enfants ont paru/semblé voir la femme.' | |||||||||||||||||||
Léonard (Plougerneau), M-L.B (10/2018) |
(9) | Ar vugale | o deus | graet | an aer | da | nompas | gwelet | ar vaouez. | |||||||||||
le 1enfant.s | 3PL a | fa.it | le air | de1 | ne.pas | voir | le 1femme | ||||||||||||
'Les enfants ont semblé ne pas voir la femme.' | |||||||||||||||||||
Léonard (Plougerneau), M-L.B (10/2018) |
répartition dialectale
On trouve en concurrence pour le même sens de 'paraître' les verbes seblantout et hañval, heñvaliñ, heñvelout, la construction diskouez bezañ, ou encore les constructions qui utilisent les noms dénotant 'l'apparence' comme seblant, feson, doare, ou liv (Liv ar skuizhder zo gantañ 'Il a l'air fatigué').
Tous les locuteurs n'ont pas accès à toutes ces constructions. À Plougerneau en Léon, M-L.B (10/2018) rejette comme agrammatical hañval et seblantout :
(1)a. | Ar vugale | noa | an aer | da | veha | klañv. | ||||||||||||||
le 1enfant.s | avait | le air | de1 | être | malade | |||||||||||||||
'Les enfants ont semblé malades.' | ||||||||||||||||||||
Léonard (Plougerneau), M-L.B (10/2018) |
- * Ar vugale a hañvale bezañ klañv.
- * Ar vugale a seblante bezañ klañv.
- 'Les enfants ont semblé malades.'
'air, mélodie', ton
(1) | N' | ouzon | na | ton | na | zon. | ||||||||||||||
ne1 | sais | ni | ton | ni | chanson | |||||||||||||||
'Je n'en connais rien.' | ||||||||||||||||||||
Le Berre & Le Dû (1999:104) |
'un air maussade', ur penn kozh
En trégorrois, Gros 1970b:'koz.3.') donne eur penn koz 'un air maussade'.
À ne pas confondre
Le nom aer ou, avec assimilation de l'article, naer, peut dénoter un 'serpent', une 'couleuvre' (carte 10 de l'ALBB).