Différences entre les versions de « Gant, get »
Ligne 5 : | Ligne 5 : | ||
|(1) || Pan erruo ar brini du, ||douget '''gant''' an avel gwalarn, || tostaat || a reio ar goanv. | |(1) || Pan erruo ar brini du, ||douget '''gant''' an avel gwalarn, || tostaat || a reio ar goanv. | ||
|- | |- | ||
| ||quand arrivera [[ | | ||quand arrivera [[art|le]] corbeaux noir || porté [[gant|avec]] [[art|le]] vent Nord-Ouest || approcher || [[R]] fera [[art|le]] hiver | ||
|- | |- | ||
| || colspan="4" |'Quand arriveront les noirs corbeaux poussés par les vents du nord, l'hiver approchera.'|| [[Le Bozec]] (1933:18) | | || colspan="4" |'Quand arriveront les noirs corbeaux poussés par les vents du nord, l'hiver approchera.'|| [[Le Bozec]] (1933:18) | ||
Ligne 43 : | Ligne 43 : | ||
| (3) || Me zo bet ||ouezan ket 'ta marse...||marse ||me|| teir gwezh | | (3) || Me zo bet ||ouezan ket 'ta marse...||marse ||me|| teir gwezh | ||
|- | |- | ||
||| [[pfi|1SG]] [[zo|est]] été ||sais | ||| [[pfi|1SG]] [[zo|est]] été ||sais [[ket|pas]] donc [[marteze|peut-être]] ||[[marteze|peut-être]] ||[[echo|1SG]] ||[[les numéraux cardinaux|3]] fois | ||
|- | |- | ||
|||'''ged''' man den ||é weled er ''Point du jour'' ase... | |||'''ged''' man den ||é weled er ''Point du jour'' ase... | ||
|- | |- | ||
||| avec [[POSS]] | ||| avec [[POSS|mon]] homme ||[[particule o|ptc]] voir [[P.e|à]] [[art|le]] (nom de café) [[ads|là]] | ||
|- | |- | ||
| ||colspan="4" |'Moi, je suis peut-être allée trois fois avec mon mari les voir au "Point du jour" ici...' | | ||colspan="4" |'Moi, je suis peut-être allée trois fois avec mon mari les voir au "Point du jour" ici...' | ||
Ligne 61 : | Ligne 61 : | ||
|(4)|| Pep hiny || a ra ||evel ||a blich || gand '''hâ/hy'''. | |(4)|| Pep hiny || a ra ||evel ||a blich || gand '''hâ/hy'''. | ||
|- | |- | ||
| || [[pep|chaque]] [[hini| | | || [[pep|chaque]] [[hini|un]] || [[R]] fait|| [[evel|comme]] || [[R]] plait || [[gant|avec]] 3SGM/3SGF | ||
|- | |- | ||
|||colspan="4" | 'Chacun/chacune fait comme il/elle l'entend.'|||| [[de Rostrenen (1738)|de Rostrenen (1738]]:73) | |||colspan="4" | 'Chacun/chacune fait comme il/elle l'entend.'|||| [[de Rostrenen (1738)|de Rostrenen (1738]]:73) | ||
Ligne 80 : | Ligne 80 : | ||
| (2)|| N'||eus || nemet || '''mont gant''' ||red an istor || d' ober _ || | | (2)|| N'||eus || nemet || '''mont gant''' ||red an istor || d' ober _ || | ||
|- | |- | ||
| || | | || [[ne]] || [[E|est]] || [[nemet|seulement]] || aller avec ||cours [[art|le]] histoire || [[da|à]] faire | ||
|- | |- | ||
| ||colspan="4" | 'Suivre le cours de l'histoire est la seule chose à faire.'|||||| [http://www.alliamm.com ''Al Liamm''] (347:123) | | ||colspan="4" | 'Suivre le cours de l'histoire est la seule chose à faire.'|||||| [http://www.alliamm.com ''Al Liamm''] (347:123) | ||
Ligne 102 : | Ligne 102 : | ||
| || Petra e v-malec'h gant ar vilin-se? | | || Petra e v-malec'h gant ar vilin-se? | ||
|- | |- | ||
| || quoi [[R]] moud.2PL [[gant|avec]] [[ | | || quoi [[R]] moud.2PL [[gant|avec]] [[art|le]] moulin-[[DEM|là]] | ||
|- | |- | ||
|||colspan="4" | 'Qu'est-ce qu'on moud avec ce moulin?' | |||colspan="4" | 'Qu'est-ce qu'on moud avec ce moulin?' | ||
Ligne 125 : | Ligne 125 : | ||
| (6) || Daoust dezhañ da vezañ ||krommet un tammmig ||'''gant''' ar boan-gein... | | (6) || Daoust dezhañ da vezañ ||krommet un tammmig ||'''gant''' ar boan-gein... | ||
|- | |- | ||
||| malgré [[da| | ||| [[daoust|malgré]] [[da|à]].3SGM [[da|de]] être ||courbé [[art|un]] morceau.[[DIM|petit]]|| avec [[art|le]] douleur-dos | ||
|- | |- | ||
| ||colspan="4" |'bien qu'il soit un peu courbé par le mal de dos...'. | | ||colspan="4" |'bien qu'il soit un peu courbé par le mal de dos...'. | ||
Ligne 138 : | Ligne 138 : | ||
| (7)||Ne fellas ||ket '''gantan''',|| evit priz ebet,|| kemer ar garg-ze. | | (7)||Ne fellas ||ket '''gantan''',|| evit priz ebet,|| kemer ar garg-ze. | ||
|- | |- | ||
| || | | ||[[ne]] plut||[[ket|pas]] à.3SGM ||[[evit|pour]] prix [[ebet|aucun]]||prendre [[art|le]] charge-[[DEM|ci]] | ||
|- | |- | ||
| || colspan="4" | 'Il ne voulut à aucun prix prendre cette charge.'||||||||||||||||''Leon'', [[Perrot (1912)| Perrot (1912]]:659) | | || colspan="4" | 'Il ne voulut à aucun prix prendre cette charge.'||||||||||||||||''Leon'', [[Perrot (1912)| Perrot (1912]]:659) | ||
Ligne 147 : | Ligne 147 : | ||
| (8)|| Morse ||n'e-noa bet disklêriet ||an den-ze||ar pezh a oa ||erruet '''ganin'''. | | (8)|| Morse ||n'e-noa bet disklêriet ||an den-ze||ar pezh a oa ||erruet '''ganin'''. | ||
|- | |- | ||
| || [[morse|jamais]] || | | || [[morse|jamais]] || [[ne]] [[R]]-avait [[bet|été]] dit || [[art|le]] homme-[[DEM|là]]||[[art|le]] [[pezh|N]] [[R]] [[COP|était]] || arrivé à.1SG | ||
|- | |- | ||
| ||colspan="4" | 'Jamais cet homme n'a raconté ce qui m'était arrivé.'|| | | ||colspan="4" | 'Jamais cet homme n'a raconté ce qui m'était arrivé.'|| | ||
Ligne 159 : | Ligne 159 : | ||
| (8) || Ez-yaouank ||e oa bet dedennet ||'''gant''' al luc'hskeudenniñ. | | (8) || Ez-yaouank ||e oa bet dedennet ||'''gant''' al luc'hskeudenniñ. | ||
|- | |- | ||
| || jeune ||[[R]] [[COP|était]] [[bet|été]] attiré ||par [[ | | || jeune ||[[R]] [[COP|était]] [[bet|été]] attiré ||par [[art|le]] photographier | ||
|- | |- | ||
| ||colspan="4" | 'Jeune, il avait été attiré par la photographie.' | | ||colspan="4" | 'Jeune, il avait été attiré par la photographie.' | ||
Ligne 170 : | Ligne 170 : | ||
| (9) || Diou wech ||ez eus || bet roet ||eur priz ||d'eul levr savet '''gantañ'''. | | (9) || Diou wech ||ez eus || bet roet ||eur priz ||d'eul levr savet '''gantañ'''. | ||
|- | |- | ||
||| deux fois ||[[R]] [[ez eus|est]]|| [[bet|été]] donné || [[ | ||| [[les numéraux cardinaux|deux]] fois ||[[R]] [[ez eus|est]]|| [[bet|été]] donné || [[art|un]] prix ||[[da|à]] [[art|un]] livre monté par.3SGM | ||
|- | |- | ||
|||colspan="4" | 'Deux de ses livres ont reçu un prix.' ||||||||||||''Léon'',|| [[Fave (1998)|Fave (1998]]:142) | |||colspan="4" | 'Deux de ses livres ont reçu un prix.' ||||||||||||''Léon'',|| [[Fave (1998)|Fave (1998]]:142) | ||
Ligne 181 : | Ligne 181 : | ||
| (10) || '''Blaz''' vat 'zo '''gant''' ar zoubenn. | | (10) || '''Blaz''' vat 'zo '''gant''' ar zoubenn. | ||
|- | |- | ||
||| goût bon [[COP|est]] [[gant|avec]] [[ | ||| goût bon [[COP|est]] [[gant|avec]] [[art|le]] soupe | ||
|- | |- | ||
|||colspan="4" | 'La soupe a bon goût.' ||||||||||||''Léon, (Kleder)'',|| [[Fave (1998)|Fave (1998]]:60) | |||colspan="4" | 'La soupe a bon goût.' ||||||||||||''Léon, (Kleder)'',|| [[Fave (1998)|Fave (1998]]:60) | ||
Ligne 194 : | Ligne 194 : | ||
|(11)||É oen || é choñjal || '''get-n-eign''' || me ||unañ. | |(11)||É oen || é choñjal || '''get-n-eign''' || me ||unañ. | ||
|- | |- | ||
| || [[R]] étais.1SG || [[particule o| | | || [[R]] étais.1SG || [[particule o|à]] penser || avec-1SG || [[POSS|mon]] || [[unan|un]] | ||
|- | |- | ||
|||colspan="4" | 'Je songeais en moi-même.'||||| ''vannetais'', Le Bayon (1878) | |||colspan="4" | 'Je songeais en moi-même.'||||| ''vannetais'', Le Bayon (1878) | ||
Ligne 203 : | Ligne 203 : | ||
| (12) || E gwirionez, ||'''d'ober hor boa''' ||'''gant''' ur gwaz gwenn a-ziavaez ||ha du-mouar an diabarzh anezhañ. | | (12) || E gwirionez, ||'''d'ober hor boa''' ||'''gant''' ur gwaz gwenn a-ziavaez ||ha du-mouar an diabarzh anezhañ. | ||
|- | |- | ||
| ||P vérité|| [[da| | | ||[[P.e|en]] vérité|| [[da|à]] faire 2PL avait|| [[gant|avec]] [[art|un]] homme blanc [[a|de]]-dehors ||[[&|et]] noir-mûres [[art|le]] dedans [[a|P]].3SGM | ||
|- | |- | ||
||| colspan="4" | 'En vérité, nous avions affaire à un homme blanc dehors et noir profond à l'intérieur.' ||||| [[(Priel 1955)]] | ||| colspan="4" | 'En vérité, nous avions affaire à un homme blanc dehors et noir profond à l'intérieur.' ||||| [[(Priel 1955)]] |
Version du 23 mai 2011 à 18:27
La préposition gant est très utilisée en breton, surtout en raison de la large utilisation des passifs où elle est la préposition d'agent.
(1) | Pan erruo ar brini du, | douget gant an avel gwalarn, | tostaat | a reio ar goanv. | |
quand arrivera le corbeaux noir | porté avec le vent Nord-Ouest | approcher | R fera le hiver | ||
'Quand arriveront les noirs corbeaux poussés par les vents du nord, l'hiver approchera.' | Le Bozec (1933:18) |
Morphologie
L'ALBB documente la variation dialectale des réalisations de différentes prépositions fléchies, dont la préposition gant.
carte 208 'avec moi', carte 209 'avec toi', carte 210 'avec lui, de lui', carte 211 'avec elle', carte 212 'avec nous', carte 213 'avec vous', carte 214 'avec eux'.
variation dialectale
En vannetais, on trouve cette préposition sous la forme guet, ged.
(2) | 1SG | guet-n-eign | 1PL | guet-n-omp | |
2SG | guet-n-id | 2PL | guet-n-oh | ||
3SGM | guet ou | 3PL | guet hai | ||
3SGF | guet hi | vannetais, Guillome (1836:90-91): 'avec', guet. |
(3) | Me zo bet | ouezan ket 'ta marse... | marse | me | teir gwezh | ||
1SG est été | sais pas donc peut-être | peut-être | 1SG | 3 fois | |||
ged man den | é weled er Point du jour ase... | ||||||
avec mon homme | ptc voir à le (nom de café) là | ||||||
'Moi, je suis peut-être allée trois fois avec mon mari les voir au "Point du jour" ici...' | |||||||
Vannetais (Arradon), Audic (2011:15) |
De Rostrenen (1738:73) a des formes de cette préposition où le pronom objet n'est pas incorporé.
(4) | Pep hiny | a ra | evel | a blich | gand hâ/hy. | |
chaque un | R fait | comme | R plait | avec 3SGM/3SGF | ||
'Chacun/chacune fait comme il/elle l'entend.' | de Rostrenen (1738:73) |
Syntaxe
(à documenter)
Sémantique
La polyvalence sémantique de la préposition 'avec', traduction mot-à-mots de gant, est un trait saillant du français de Basse-Bretagne, qui surutilise une de ses traductions: 'avec'. Ci-dessous sont listés les principaux sens que la préposition gant peut recevoir.
accompagnement
(2) | N' | eus | nemet | mont gant | red an istor | d' ober _ | |
ne | est | seulement | aller avec | cours le histoire | à faire | ||
'Suivre le cours de l'histoire est la seule chose à faire.' | Al Liamm (347:123) |
Parfois, le sens d'accompagnement est très large: il peut inclure les parties corporelles, qui sont plutôt considérées comme des propriétés inaliénables.
(3) Ne oa ket deut e gig gantañ toud, da laras-añ!
- 'Il n'avait pas ramené toute sa chair (il y avait laissé des plumes), comme il disait.'
- trégorrois, Gros (1984:39)
moyen
(4) | petra (ə)4 fa:lEx ga vil-sən/ | |||||
Petra e v-malec'h gant ar vilin-se? | ||||||
quoi R moud.2PL avec le moulin-là | ||||||
'Qu'est-ce qu'on moud avec ce moulin?' | ||||||
Haut-Cornouaillais (Lanvenegen), Evenou (1987:581) |
(5) | Alies e vez graet hemañ | gant kig yar, | met graet e c'hell bezañ | ivez gant pesked... | |
souvent R est fait celui.ci | avec viande poulet | mais fait R peut être | aussi avec poissons | ||
'On le fait souvent avec du poulet, mais on peut aussi le faire avec du poisson.' | |||||
Kerne/bordure Léon (Dirinon), Kervella (1985:120) |
cause
(6) | Daoust dezhañ da vezañ | krommet un tammmig | gant ar boan-gein... | |
malgré à.3SGM de être | courbé un morceau.petit | avec le douleur-dos | ||
'bien qu'il soit un peu courbé par le mal de dos...'. | ||||
Treger (Kaouenneg)/standard, ar Barzhig (1976:51) |
expérienceur
(7) | Ne fellas | ket gantan, | evit priz ebet, | kemer ar garg-ze. | ||||||||
ne plut | pas à.3SGM | pour prix aucun | prendre le charge-ci | |||||||||
'Il ne voulut à aucun prix prendre cette charge.' | Leon, Perrot (1912:659) |
(8) | Morse | n'e-noa bet disklêriet | an den-ze | ar pezh a oa | erruet ganin. | |
jamais | ne R-avait été dit | le homme-là | le N R était | arrivé à.1SG | ||
'Jamais cet homme n'a raconté ce qui m'était arrivé.' | ||||||
Uhelgoat, Skragn (2002:21) |
préposition agentive d'un passif
(8) | Ez-yaouank | e oa bet dedennet | gant al luc'hskeudenniñ. | ||||
jeune | R était été attiré | par le photographier | |||||
'Jeune, il avait été attiré par la photographie.' | |||||||
standard, Denez (1993:21) |
(9) | Diou wech | ez eus | bet roet | eur priz | d'eul levr savet gantañ. | ||||||
deux fois | R est | été donné | un prix | à un livre monté par.3SGM | |||||||
'Deux de ses livres ont reçu un prix.' | Léon, | Fave (1998:142) |
propriété attachée à
(10) | Blaz vat 'zo gant ar zoubenn. | ||||||||||
goût bon est avec le soupe | |||||||||||
'La soupe a bon goût.' | Léon, (Kleder), | Fave (1998:60) | |||||||||
litt. 'Il y a bon goût avec la soupe.' |
sélection lexicale
(11) | É oen | é choñjal | get-n-eign | me | unañ. | |
R étais.1SG | à penser | avec-1SG | mon | un | ||
'Je songeais en moi-même.' | vannetais, Le Bayon (1878) |
(12) | E gwirionez, | d'ober hor boa | gant ur gwaz gwenn a-ziavaez | ha du-mouar an diabarzh anezhañ. | ||
en vérité | à faire 2PL avait | avec un homme blanc de-dehors | et noir-mûres le dedans P.3SGM | |||
'En vérité, nous avions affaire à un homme blanc dehors et noir profond à l'intérieur.' | (Priel 1955) |
Composés
La préposition gant apparait dans des composés morphologiques comme digant:
(1) Kraoñ am-oa bet digantañ leiz ma daou zorn.
- 'J'avais reçu de lui des noix plein les deux mains.', trégorrois, (Gros 1984:183)
Diachronie
- Gant queuz bras e-m-eus ef clasquet, moyen breton, (J.:189)
- Krouet int gant Doue evit ma ho pezo-ii evit kompagnunezed, 1709, (IN.:339)
Bibliographie
- Ar Menn, Gwennole, 2009. 'Gant, gat, get', Hor Yezh 258:5-22.