Différences entre les versions de « Gant, get »
Ligne 3 : | Ligne 3 : | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|(1) || Pan erruo ar brini du, ||''' | |(1) || Pan erruo ar brini du, ||douget '''gant''' an avel gwalarn, || tostaat || a reio ar goanv. | ||
|- | |- | ||
| ||quand arrivera [[DET]] corbeaux noir || porté [[gant|avec]] [[DET]] vent Nord-Ouest || approcher || [[R]] fera [[DET]] hiver | | ||quand arrivera [[DET]] corbeaux noir || porté [[gant|avec]] [[DET]] vent Nord-Ouest || approcher || [[R]] fera [[DET]] hiver | ||
Ligne 36 : | Ligne 36 : | ||
| || <i><font color=green>3SGF</font></i>|| guet hi |||||| ''vannetais'', [[Guillome (1836)|Guillome (1836]]:90-91): 'avec', ''guet''. | | || <i><font color=green>3SGF</font></i>|| guet hi |||||| ''vannetais'', [[Guillome (1836)|Guillome (1836]]:90-91): 'avec', ''guet''. | ||
|} | |} | ||
== Syntaxe == | == Syntaxe == | ||
Ligne 49 : | Ligne 50 : | ||
{| class="prettytable" | {| class="prettytable" | ||
| ( | | (2)|| N'||eus || nemet || '''mont gant''' ||red an istor || d' ober _ || | ||
|- | |- | ||
| || NEG || [[E|est]] || [[nemet|seulement]] || aller P ||cours [[DET]] histoire || [[da|P]] faire | | || NEG || [[E|est]] || [[nemet|seulement]] || aller P ||cours [[DET]] histoire || [[da|P]] faire | ||
Ligne 60 : | Ligne 61 : | ||
(3) Ne oa ket deut e gig '''gantañ''' toud, da laras-añ! | |||
: 'Il n'avait pas ramené toute sa chair (il y avait laissé des plumes), comme il disait.' | : 'Il n'avait pas ramené toute sa chair (il y avait laissé des plumes), comme il disait.' | ||
:::::::::::::::: ''trégorrois'', [[Gros (1984)|Gros (1984]]:39) | :::::::::::::::: ''trégorrois'', [[Gros (1984)|Gros (1984]]:39) | ||
=== moyen === | === moyen === | ||
Ligne 68 : | Ligne 70 : | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|( | |(4)|| petra (ə)<sup>[[4]]</sup> f'''a:lEx ga vil-sən/ | ||
|- | |- | ||
| || Petra e v-malec'h gant ar vilin-se? | | || Petra e v-malec'h gant ar vilin-se? | ||
Ligne 79 : | Ligne 81 : | ||
|} | |} | ||
{| class="prettytable" | |||
| (5)|| Alies e vez graet hemañ ||'''gant''' kig yar, || met graete c'hell bezañ || ivez '''gant''' pesked... | |||
|- | |||
| || souvent [[R]] [[vez|est]] fait [[DEM|celui.ci]]|| avec viande poulet || mais fait [[R]] peut être ||[[ivez|aussi]] avec poissons | |||
|- | |||
| ||colspan="4" | 'On le fait souvent avec du poulet, mais on peut aussi le faire avec du poisson.' | |||
|- | |||
| ||||colspan="4" |''Kerne/bordure Léon (Dirinon)'', Kervella (1985:120) | |||
|} | |||
=== cause === | === cause === | ||
{| class="prettytable" | {| class="prettytable" | ||
| ( | | (6) || Daoust dezhañ da vezañ ||krommet un tammmig ||'''gant''' ar boan-gein... | ||
|- | |- | ||
||| malgré [[da|P]].3SGM [[da|P]] être ||courbé [[DET]] morceau.[[DIM|petit]]|| P [[DET]] douleur-dos | ||| malgré [[da|P]].3SGM [[da|P]] être ||courbé [[DET]] morceau.[[DIM|petit]]|| P [[DET]] douleur-dos | ||
Ligne 91 : | Ligne 103 : | ||
| ||colspan="4" |''Treger (Kaouenneg)/standard'', [[ar Barzhig (1976)|ar Barzhig (1976]]:51) | | ||colspan="4" |''Treger (Kaouenneg)/standard'', [[ar Barzhig (1976)|ar Barzhig (1976]]:51) | ||
|} | |} | ||
=== expérienceur === | === expérienceur === | ||
{| class="prettytable" | {| class="prettytable" | ||
| ( | | (7)||Ne fellas ||ket '''gantan''',|| evit priz ebet,|| kemer ar garg-ze. | ||
|- | |- | ||
| ||NEG plut||NEG P.3SGM ||[[evit|pour]] prix [[ebet|aucun]]||prendre [[DET]] charge[[DEM|-ci]] | | ||NEG plut||NEG P.3SGM ||[[evit|pour]] prix [[ebet|aucun]]||prendre [[DET]] charge[[DEM|-ci]] | ||
Ligne 101 : | Ligne 114 : | ||
| || colspan="4" | 'Il ne voulut à aucun prix prendre cette charge.'||||||||||||||||''Leon'', [[Perrot (1912)| Perrot (1912]]:659) | | || colspan="4" | 'Il ne voulut à aucun prix prendre cette charge.'||||||||||||||||''Leon'', [[Perrot (1912)| Perrot (1912]]:659) | ||
|} | |} | ||
=== préposition agentive d'un passif === | === préposition agentive d'un passif === | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| ( | | (8) || Ez-yaouank ||e oa bet dedennet ||'''gant''' al luc'hskeudenniñ. | ||
|- | |- | ||
| || jeune ||[[R]] [[COP|était]] [[bet|été]] attiré ||par [[DET]] photographier | | || jeune ||[[R]] [[COP|était]] [[bet|été]] attiré ||par [[DET]] photographier | ||
Ligne 116 : | Ligne 130 : | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| ( | | (9) || Diou wech ||ez eus || bet roet ||eur priz ||d'eul levr savet '''gantañ'''. | ||
|- | |- | ||
||| deux fois ||[[R]] [[ez eus|est]]|| [[bet|été]] donné || [[article|DET]] prix ||[[da|P]] [[article|DET]] livre monté par.3SGM | ||| deux fois ||[[R]] [[ez eus|est]]|| [[bet|été]] donné || [[article|DET]] prix ||[[da|P]] [[article|DET]] livre monté par.3SGM | ||
Ligne 122 : | Ligne 136 : | ||
|||colspan="4" | 'Deux de ses livres ont reçu un prix.' ||||||||||||''Léon'',|| [[Fave (1998)|Fave (1998]]:142) | |||colspan="4" | 'Deux de ses livres ont reçu un prix.' ||||||||||||''Léon'',|| [[Fave (1998)|Fave (1998]]:142) | ||
|} | |} | ||
=== propriété attachée à === | === propriété attachée à === | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| ( | | (10) || '''Blaz''' vat 'zo '''gant''' ar zoubenn. | ||
|- | |- | ||
||| goût bon [[COP|est]] [[gant|avec]] [[DET]] soupe | ||| goût bon [[COP|est]] [[gant|avec]] [[DET]] soupe | ||
Ligne 139 : | Ligne 154 : | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|( | |(11)||É oen || é choñjal || '''get-n-eign''' || me ||unañ. | ||
|- | |- | ||
| || [[R]] étais.1SG || [[particule o|P]] penser || P-1SG || [[POSS]].1SG || | | || [[R]] étais.1SG || [[particule o|P]] penser || P-1SG || [[POSS]].1SG || | ||
|- | |- | ||
|||colspan="4" | 'Je songeais en moi-même.'||||| ''vannetais'', Le Bayon (1878) | |||colspan="4" | 'Je songeais en moi-même.'||||| ''vannetais'', Le Bayon (1878) | ||
|} | |||
{| class="prettytable" | |||
| (12) || E gwirionez, ||'''d'ober hor boa''' ||'''gant''' ur gwaz gwenn a-ziavaez ||ha du-mouar an diabarzh anezhañ. | |||
|- | |||
| ||P vérité|| [[da|P]] faire 2PL avait|| [[gant|avec]] [[DET]] homme blanc [[a|P]]-dehors ||[[&|et]] noir-mûres [[DET]] dedans [[a|P]].3SGM | |||
|- | |||
||| colspan="4" | 'En vérité, nous avions affaire à un homme blanc dehors et noir profond à l'intérieur.' ||||| [[(Priel 1955)]] | |||
|} | |} | ||
Ligne 149 : | Ligne 173 : | ||
== Composés == | == Composés == | ||
La préposition ''gant'' apparait dans ''digant'': | La préposition ''gant'' apparait dans des composés morphologiques comme ''digant'': | ||
(1) ''Kraoñ am-oa bet '''digantañ''' leiz ma daou zorn. | |||
: 'J'avais reçu de lui des noix plein les deux mains.', ''trégorrois'', [[Gros (1984)|(Gros 1984]]:183) | : 'J'avais reçu de lui des noix plein les deux mains.', ''trégorrois'', [[Gros (1984)|(Gros 1984]]:183) | ||
== Diachronie == | |||
* '''''Gant''' queuz bras e-m-eus ef clasquet'', ''moyen breton'', ([[J.]]:189) | |||
* ''Krouet int '''gant''' Doue evit ma ho pezo-ii evit kompagnunezed'', ''1709'', ([[IN.]]:339) | |||
== Bibliographie == | |||
* Ar Menn, Gwennole, 2009. 'Gant, gat, get', ''[[Hor Yezh]]'' 258:5-22. | |||
[[Category:articles|Categories]] | [[Category:articles|Categories]] |
Version du 21 mars 2011 à 13:10
La préposition gant est très utilisée en breton, surtout en raison de la large utilisation des passifs où elle est la préposition d'agent.
(1) | Pan erruo ar brini du, | douget gant an avel gwalarn, | tostaat | a reio ar goanv. | |
quand arrivera DET corbeaux noir | porté avec DET vent Nord-Ouest | approcher | R fera DET hiver | ||
'Quand arriveront les noirs corbeaux poussés par les vents du nord, l'hiver approchera.' | Le Bozec (1933:18) |
Morphologie
L'ALBB documente la variation dialectale des réalisations de différentes prépositions fléchies, dont la préposition gant.
carte 208 'avec moi', carte 209 'avec toi', carte 210 'avec lui, de lui', carte 211 'avec elle', carte 212 'avec nous', carte 213 'avec vous', carte 214 'avec eux'.
En vannetais, on trouve cette préposition sous la forme guet.
(2) | 1SG | guet-n-eign | 1PL | guet-n-omp | |
2SG | guet-n-id | 2PL | guet-n-oh | ||
3SGM | guet ou | 3PL | guet hai | ||
3SGF | guet hi | vannetais, Guillome (1836:90-91): 'avec', guet. |
Syntaxe
(à documenter)
Sémantique
La polyvalence sémantique de la préposition 'avec', traduction mot-à-mots de gant, est un trait saillant du français de Basse-Bretagne, qui surutilise une de ses traductions: 'avec'. Ci-dessous sont listés les principaux sens que la préposition gant peut recevoir.
accompagnement
(2) | N' | eus | nemet | mont gant | red an istor | d' ober _ | |
NEG | est | seulement | aller P | cours DET histoire | P faire | ||
'Suivre le cours de l'histoire est la seule chose à faire.' | Al Liamm (347:123) |
Parfois, le sens d'accompagnement est très large: il peut inclure les parties corporelles, qui sont plutôt considérées comme des propriétés inaliénables.
(3) Ne oa ket deut e gig gantañ toud, da laras-añ!
- 'Il n'avait pas ramené toute sa chair (il y avait laissé des plumes), comme il disait.'
- trégorrois, Gros (1984:39)
moyen
(4) | petra (ə)4 fa:lEx ga vil-sən/ | |||||
Petra e v-malec'h gant ar vilin-se? | ||||||
quoi R moud.2PL avec DET moulin-là | ||||||
'Qu'est-ce qu'on moud avec ce moulin?' | ||||||
Haut-Cornouaillais (Lanvenegen), Evenou (1987:581) |
(5) | Alies e vez graet hemañ | gant kig yar, | met graete c'hell bezañ | ivez gant pesked... | |
souvent R est fait celui.ci | avec viande poulet | mais fait R peut être | aussi avec poissons | ||
'On le fait souvent avec du poulet, mais on peut aussi le faire avec du poisson.' | |||||
Kerne/bordure Léon (Dirinon), Kervella (1985:120) |
cause
(6) | Daoust dezhañ da vezañ | krommet un tammmig | gant ar boan-gein... | |
malgré P.3SGM P être | courbé DET morceau.petit | P DET douleur-dos | ||
'bien qu'il soit un peu courbé par le mal de dos...'. | ||||
Treger (Kaouenneg)/standard, ar Barzhig (1976:51) |
expérienceur
(7) | Ne fellas | ket gantan, | evit priz ebet, | kemer ar garg-ze. | ||||||||
NEG plut | NEG P.3SGM | pour prix aucun | prendre DET charge-ci | |||||||||
'Il ne voulut à aucun prix prendre cette charge.' | Leon, Perrot (1912:659) |
préposition agentive d'un passif
(8) | Ez-yaouank | e oa bet dedennet | gant al luc'hskeudenniñ. | ||||
jeune | R était été attiré | par DET photographier | |||||
'Jeune, il avait été attiré par la photographie.' | |||||||
standard, Denez (1993:21) |
(9) | Diou wech | ez eus | bet roet | eur priz | d'eul levr savet gantañ. | ||||||
deux fois | R est | été donné | DET prix | P DET livre monté par.3SGM | |||||||
'Deux de ses livres ont reçu un prix.' | Léon, | Fave (1998:142) |
propriété attachée à
(10) | Blaz vat 'zo gant ar zoubenn. | ||||||||||
goût bon est avec DET soupe | |||||||||||
'La soupe a bon goût.' | Léon, (Kleder), | Fave (1998:60) | |||||||||
litt. 'Il y a bon goût avec la soupe.' |
sélection lexicale
(11) | É oen | é choñjal | get-n-eign | me | unañ. | |
R étais.1SG | P penser | P-1SG | POSS.1SG | |||
'Je songeais en moi-même.' | vannetais, Le Bayon (1878) |
(12) | E gwirionez, | d'ober hor boa | gant ur gwaz gwenn a-ziavaez | ha du-mouar an diabarzh anezhañ. | ||
P vérité | P faire 2PL avait | avec DET homme blanc P-dehors | et noir-mûres DET dedans P.3SGM | |||
'En vérité, nous avions affaire à un homme blanc dehors et noir profond à l'intérieur.' | (Priel 1955) |
Composés
La préposition gant apparait dans des composés morphologiques comme digant:
(1) Kraoñ am-oa bet digantañ leiz ma daou zorn.
- 'J'avais reçu de lui des noix plein les deux mains.', trégorrois, (Gros 1984:183)
Diachronie
- Gant queuz bras e-m-eus ef clasquet, moyen breton, (J.:189)
- Krouet int gant Doue evit ma ho pezo-ii evit kompagnunezed, 1709, (IN.:339)
Bibliographie
- Ar Menn, Gwennole, 2009. 'Gant, gat, get', Hor Yezh 258:5-22.