Kêr
De Arbres
Le nom kêr dénote une ville, un village, un endroit habité, ou une maison au sens large. Dans l'expression d'ar ger 'à la maison', il s'agit du foyer.
(1) | E kêr | ne gaved | mui netra. | Plouzane, Briant-Cadiou (1998:197) | |
en ville | ne1 trouve.IMP | plus rien | |||
'On ne trouvait plus rien en ville.' |
(2) | Pa veze dornadeg, | e kêr-mañ-kêr, | Naig ar Rouz kozh | eo a veze e penn ar maouezed. | ||
quand était battage, | dans maison-là-maison | N. | est R était à tête le femmes | |||
'Quand on battait dans telle ou telle maison, C'est la vieille Naig ar Rouz qui prenait la tête des femmes.' | ||||||
Cornouaille (Bigouden), Bijer (2007:243) |
Morphologie
variation dialectale
La carte 366 de l'ALBB montre la variation dialectale de la traduction de en ville, à la maison au début du XX°. On retrouve la variation des formes de ce terme à la fin du XX° dans la carte 010 du NALBB 'un village' et la carte 011 'des villages'.
(3) | Ne yade ket | er gear? | ||||||
ne était pas | dans.le 1maison | |||||||
'Il n'était pas à la maison?' | Sein, Fagon & Riou (2015:44) |
(4) | Deuet | int | en va c'hear. | (en rentrant de vacances) | |||
venu | sont | dans mon2 foyer | |||||
'On est entré chez moi.' | Lesneven/Kerlouan, Y. M. (04/2016b) |
(5) | Va c'hear | enn-dèon | eo. | ||
mon2 maison | vraiment | est | |||
'C'est ma vraie maison.' | Ouessant, Malgorn (1909) |
Diachronie
Kervella (Al Liamm 1954, n°43, p.44): "Ar ger-se a zo bet lakaet da zont alies diwar al latin castra ; anat eo avat e vije neuze kastr e-brezhoneg. Ne gredan ket muioc'h e teuje diwar quadra ; rak ne gredan ket e vije kavet a stummoù kozh estreget caer, car- pe kêr. Diwar quadra e c'hortozjed *quazr, *quaezr, e brezhoneg bremañ kwaer, stumm ha n' eus ket anezhañ kement ha ma ouzon. Ha ret eo avat e teuje ar ger diwar al latin ? Furoc'h, ha diazezet startoc'h eo moarvat goulakadur Loth hag Ifor Williams hag a dosta kêr ouzh kae."
- deut dan gaer' poaz eo an panennou
- 'Rentrez chez vous, les pains sont cuits', Breton de 1396, ms. BN. lat. 1314
Bibliographie
- Souillet, G. 1953. 'kêr', Annales de Bretagne, LX, 1, 1953.