Différences entre les versions de « Etre »

De Arbres
(Remplacement de texte — « ...' » par « ... ' »)
m (Remplacement de texte — « ’ » par « ' »)
(7 versions intermédiaires par le même utilisateur non affichées)
Ligne 5 : Ligne 5 :
|(1)|| Setu || me || '''etre''' || daouarn || ar polis.
|(1)|| Setu || me || '''etre''' || daouarn || ar polis.
|-
|-
||| [[setu|voici]] || [[pfi|moi]] || entre || [[duel|2]].[[dorn|main]] || [[art|le]] police
||| [[setu|voici]] || [[pfi|moi]] || entre || [[duel|2]].[[dorn|main]] || [[art|le]] [[polis|police]]
|-
|-
|||colspan="10" | 'Me voici entre les mains de la police'  
|||colspan="15" | 'Me voici entre les mains de la police'  
|-
|-
|||||||||||colspan="10" | ''Trégorrois'', [[Kaledvourc'h (1914)|Kaledvourc'h (1914]]:35)
|||||||||||colspan="15" | ''Trégorrois'', [[Kaledvourc'h (1914)|Kaledvourc'h (1914]]:35)
|}
|}


Ligne 31 : Ligne 31 :


{| class="prettytable"
{| class="prettytable"
|(2)|| Ne || oa || ket || ur rahouenn || etre || '''eñ''' || hag || an daol || ([[*]] etrezañ hag an daol).
|(2)|| Ne || oa || ket || ur rahouenn || etre || '''eñ''' || hag || an daol. || ([[*]] etrezañ hag an daol)
|-
|-
||| [[ne]]<sup>[[1]]</sup> || [[COP|était]] || [[ket|pas]] || [[art|un]] empan || entre || [[pfi|lui]] || [[&|et]] || [[art|le]] <sup>[[1]]</sup>[[taol (F.)|table]]
||| [[ne]]<sup>[[1]]</sup> || [[COP|était]] || [[ket|pas]] || [[art|un]] empan || entre || [[pfi|lui]] || [[&|et]] || [[art|le]] <sup>[[1]]</sup>[[taol (F.)|table]]
|-
|-
|||colspan="10" | 'Il n'y avait pas un empan entre lui et la table.'
|||colspan="15" | 'Il n'y avait pas un empan entre lui et la table.'
|-
|-
|||||||||colspan="10" |[[Gourmelon (2014)|Gourmelon (2014]]:30)
|||||||||colspan="15" | [[Gourmelon (2014)|Gourmelon (2014]]:30)
|}
|}




{| class="prettytable"
{| class="prettytable"
|(3)|| ober || al liamm || etre || '''int''' || hag || ar re || yaouankoc'h || ([[*]] etrezo hag...).
|(3)|| ober || al liamm || etre || '''int''' || hag || ar re || yaouankoc'h |||| ([[*]] etrezo hag...)
|-
|-
||| [[ober|faire]] || [[art|le]] [[liamm|lien]] || entre || [[pfi|eux]] || [[&|et]] || [[art|le]] [[hini|ceux]] || [[yaouank|jeune]].[[-oc'h|plus]] ||  
||| [[ober|faire]] || [[art|le]] [[liamm|lien]] || entre || [[pfi|eux]] || [[&|et]] || [[art|le]] [[hini|ceux]] || [[yaouank|jeune]].[[-oc'h|plus]] ||  
|-
|-
|||colspan="10" | 'faire le lien entre eux et les plus jeunes.'
|||colspan="15" | 'faire le lien entre eux et les plus jeunes.'
|-
|-
|||||||||colspan="10" |[[Gourmelon (2014)|Gourmelon (2014]]:30)
|||||||||colspan="15" | [[Gourmelon (2014)|Gourmelon (2014]]:30)
|}
|}


Ligne 58 : Ligne 58 :
|(4)|| darempredoù || zo || bet || memestra || etre || '''int''' || ha || Divskouarn.
|(4)|| darempredoù || zo || bet || memestra || etre || '''int''' || ha || Divskouarn.
|-
|-
||| relations || [[zo|est]] || [[bet|été]] || [[memestra|quand.même]] || entre || [[pfi|eux]] || [[&|et]] || [[nom propre|Divskouarn]]
||| [[darempred|relation]].[[-où (PL.)|s]] || [[zo|est]] || [[bet|été]] || [[memestra|quand.même]] || entre || [[pfi|eux]] || [[&|et]] || [[nom propre|Divskouarn]]
|-
|-
|||colspan="10" | 'Elles ont tout de même été en relation avec Divskouarn.'
|||colspan="15" | 'Elles ont tout de même été en relation avec Divskouarn.'
|-
|-
|||||||||colspan="10" |[[Le Pelleter (2018)|Le Pelleter (2018]]:29) dans ''Al Lanv''
|||||||||colspan="15" | [[Le Pelleter (2018)|Le Pelleter (2018]]:29) dans ''Al Lanv''
|}
|}


Ligne 70 : Ligne 70 :


{| class="prettytable"
{| class="prettytable"
|(5)|| Emgannou || spontuz || a oe || etrez'''añ''' || ha || tud || ar vro.
|(5)|| Emgannou || spontuz || a || oe || etrez'''añ''' || ha || tud || ar vro.
|-
|-
||| [[emgann|combat]].[[-où (PL.)|s]] || [[spontus|terrible]] || [[R]] [[E|y.avait]] || entre.[[pronom incorporé|lui]] || [[&|et]] || [[tud|gens]] || [[art|le]] <sup>[[1]]</sup>[[bro|pays]]
||| [[emgann|combat]].[[-où (PL.)|s]] || [[spontus|terrible]] || [[R]] || [[E|y.avait]] || entre.[[pronom incorporé|lui]] || [[&|et]] || [[tud|gens]] || [[art|le]] <sup>[[1]]</sup>[[bro|pays]]
|-
|-
|||colspan="10" | 'Il y eu des combats terribles entre lui et les gens du pays.'
|||colspan="15" | 'Il y eu des combats terribles entre lui et les gens du pays.'
|-
|-
|||||||||colspan="10" |''Léonard (Cléder)'', [[Seite (1998)|Seite (1998]]:50)... voir aussi p. 60, p. 117.  
|||||||||colspan="15" | ''Léonard (Cléder)'', [[Seite (1998)|Seite (1998]]:50)... voir aussi p. 60, p. 117.  
|}
|}






* ''kement kaoz oa bet '''etrezañ hag ar c’habiten saoz''''', [[Goesbriand (1837)]]
* ''kement kaoz oa bet '''etrezañ hag ar c'habiten saoz'''''
* ''Meur a grogad zo bet '''etrezo hag hon tud''''', [[Goesbriand (1837)]]
::: [[Goesbriand (1837)]]
* '''''etrezo hag ur bobl nà hanave ket he yez''''', lettre de Moralda, citée dans [[Wmffre (2007)|Wmffre (2007]]:736)
 
* ''daou vugel ’oa bet marvet '''etrezi ha Maivon''''', Anjela Duval (''Tad-kozh Roparz Huon'', p.52)
* ''Meur a grogad zo bet '''etrezo hag hon tud'''''
* ''Met un dra bennak dilavarus ’oa '''etrezi hag he zad-kaer'''''? Anjela Duval, (''Tad-kozh Roperz Huon'')
::: [[Goesbriand (1837)]]
* ''Petra eo al liamm '''etrezo hag an dielloù a) ha b)'''?'', Eklablog, [http://ekladata.com/Cn7zTTIVizdGSl02BqN2uqZkDDU/Diellou-ar-skolidi.pdf deroù an dispac'h gall]
 
* ''hag e vo ar mor bras '''etrezoun-me  ha va eontr''''', ''Gwalarn'' n°[http://mnesys-viewer.archives-finistere.fr/accounts/mnesys_cg29/datas/medias/collections/bibliotheque/presse/4MI091/FRAD029_4MI_091_1941_06_001_1941_06_111.pdf 136-137], 1941:343.  
* '''''etrezo hag ur bobl nà hanave ket he yez'''''
* ''Ne voe ken '''etrezo hag ar Vorverc'h''' nemet komzou c'houero''. ''Gwalarn'' n°[http://mnesys-viewer.archives-finistere.fr/accounts/mnesys_cg29/datas/medias/collections/bibliotheque/presse/4MI091/FRAD029_4MI_091_1941_06_001_1941_06_111.pdf 136-137], 1941:349.
::: lettre de Moralda, citée dans [[Wmffre (2007)|Wmffre (2007]]:736)
* ''al liammoù a oa '''etrezo hag an amzer tremenet'''''., Pêr-Jakez Helias, Ifig ar Berr
 
* ''Un dra bennak, en em lakaet '''etrezañ hag an douar''', a vire ouzh e sklerijenn da zont betek ennomp.'', [[Ar Gow (1955)]] (possiblement édité)
* ''daou vugel 'oa bet marvet '''etrezi ha Maivon'''''
::: Anjela Duval (''Tad-kozh Roparz Huon'', p.52)
 
* ''Met un dra bennak dilavarus 'oa '''etrezi hag he zad-kaer''''' ?
::: Anjela Duval, (''Tad-kozh Roperz Huon'')
 
* ''Petra eo al liamm '''etrezo hag an dielloù a) ha b)'''?''
::: Eklablog, [http://ekladata.com/Cn7zTTIVizdGSl02BqN2uqZkDDU/Diellou-ar-skolidi.pdf deroù an dispac'h gall]
 
* ''hag e vo ar mor bras '''etrezoun-me  ha va eontr'''''
::: ''Gwalarn'' n°[http://mnesys-viewer.archives-finistere.fr/accounts/mnesys_cg29/datas/medias/collections/bibliotheque/presse/4MI091/FRAD029_4MI_091_1941_06_001_1941_06_111.pdf 136-137], 1941:343.  
 
* ''Ne voe ken '''etrezo hag ar Vorverc'h''' nemet komzou c'houero''.
::: ''Gwalarn'' n°[http://mnesys-viewer.archives-finistere.fr/accounts/mnesys_cg29/datas/medias/collections/bibliotheque/presse/4MI091/FRAD029_4MI_091_1941_06_001_1941_06_111.pdf 136-137], 1941:349.
 
* ''al liammoù a oa '''etrezo hag an amzer tremenet'''''
::: Pêr-Jakez Helias, Ifig ar Berr
 
* ''Un dra bennak, en em lakaet '''etrezañ hag an douar''', a vire ouzh e sklerijenn da zont betek ennomp.''
::: [[Ar Gow (1955)]] (possiblement édité)




Ligne 107 : Ligne 126 :
|(6)|| '''Etre''' || veui || ha || neui || ema.
|(6)|| '''Etre''' || veui || ha || neui || ema.
|-
|-
||| entre<sup>[[1]]</sup> || [[beuziñ|noyer]] || [[&|et]] || [[neuial|nager]] || [[eman|est]]
||| entre<sup>[[1]]</sup> || [[beuziñ|noyer]] || [[&|et]] || [[neuial|nager]] || [[emañ|est]]
|-  
|-  
||| colspan="10" | 'Il est entre la vie et la mort.'
||| colspan="15" | 'Il est entre la vie et la mort.'
|-  
|-  
||||||||||||| colspan="10" | [[Le Berre & Le Dû (1999)|Le Berre & Le Dû (1999]]:80)
||||||||||||| colspan="15" | [[Le Berre & Le Dû (1999)|Le Berre & Le Dû (1999]]:80)
|}
|}


Ligne 125 : Ligne 144 :
|(7)|| '''Etrezomp-ni''' || hon-daou || eman || ar ranndi-mañ.
|(7)|| '''Etrezomp-ni''' || hon-daou || eman || ar ranndi-mañ.
|-
|-
||| entre.[[pronom incorporé|nous]]-[[echo|nous]] || [[POSS|notre]]-[[les numéraux cardinaux|deux]] || [[eman|est]] || [[art|le]] [[ranndi|appartement]]-[[DEM|ci]]
||| entre.[[pronom incorporé|nous]]-[[echo|nous]] || [[POSS|notre]]-[[les numéraux cardinaux|deux]] || [[emañ|est]] || [[art|le]] [[ranndi|appartement]]-[[DEM|ci]]
|-
|-
|||colspan="10" | 'Ce logement est en commun entre nous deux.'  
|||colspan="15" | 'Ce logement est en commun entre nous deux.'  
|-
|-
|||||||colspan="10" | ''Le Scorff'', [[Ar Borgn (2011)|Ar Borgn (2011]]:25)
|||||||colspan="15" | ''Le Scorff'', [[Ar Borgn (2011)|Ar Borgn (2011]]:25)
|}
|}


Ligne 148 : Ligne 167 :
* [[Ledunois (2002)|Ledunois, J. P. 2002]]. ''La préposition conjuguée en breton'', thèse, Skol-Veur Roazhon, Atelier National de Reproduction des Thèses. (p. '''277-''')
* [[Ledunois (2002)|Ledunois, J. P. 2002]]. ''La préposition conjuguée en breton'', thèse, Skol-Veur Roazhon, Atelier National de Reproduction des Thèses. (p. '''277-''')


* [[Gourmelon (2014)|Yann Gerven. 2014]]. ' ''etre'': araogenn displeget, pe get ?', ''Yezhadur!, Alioù fur evit ar vrezhonegerien diasur'', Keit Vimp Bev, '''29-30'''.
* [[Gourmelon (2014)|Yann Gerven. 2014]]. ' ''etre'': araogenn displeget, pe get ?', ''Yezhadur !, Alioù fur evit ar vrezhonegerien diasur'', Keit Vimp Bev, '''29-30'''.


* [[Rostrenen (1732)|Rostrenen, Grégoire. 1732]], ''Dictionnaire François-Celtique ou François-Breton'', Roazhon, '''entre'''.
* [[Rostrenen (1732)|Rostrenen, Grégoire. 1732]], ''Dictionnaire François-Celtique ou François-Breton'', Roazhon, '''entre'''.

Version du 2 juillet 2022 à 12:43

La préposition etre 'entre' nécessite un objet pluriel.


(1) Setu me etre daouarn ar polis.
voici moi entre 2.main le police
'Me voici entre les mains de la police'
Trégorrois, Kaledvourc'h (1914:35)


Morphologie

accentuation

La préposition etre s'accentue sur la dernière syllabe. Dans certains dialectes, seule cette dernière syllabe est prononcée.


(2) [tre] , Plozévet, Goyat (2012:125)


pronom incorporé ou non

Selon Gourmelon (2014:29), l'incorporation est disponible morphologiquement pour les pronoms pluriels lorsque etre n'a qu'un seul argument (etrezo, etrezomp).

Cependant, il considère que ces formes sont interdites à toutes les personnes lorsque les deux arguments de etre sont les deux groupes de comparaison (donc etre te ha me, et jamais * etrezout ha me). Les formes au singulier sont prédites morphologiquement inexistentes.


(2) Ne oa ket ur rahouenn etre hag an daol. (* etrezañ hag an daol)
ne1 était pas un empan entre lui et le 1table
'Il n'y avait pas un empan entre lui et la table.'
Gourmelon (2014:30)


(3) ober al liamm etre int hag ar re yaouankoc'h (* etrezo hag...)
faire le lien entre eux et le ceux jeune.plus
'faire le lien entre eux et les plus jeunes.'
Gourmelon (2014:30)


Cette règle peut être respectée par le monde de l'édition.


(4) darempredoù zo bet memestra etre int ha Divskouarn.
relation.s est été quand.même entre eux et Divskouarn
'Elles ont tout de même été en relation avec Divskouarn.'
Le Pelleter (2018:29) dans Al Lanv


On trouve cependant de multiples contre-exemples, en breton standard comme dans les dialectes traditionnels.


(5) Emgannou spontuz a oe etrez ha tud ar vro.
combat.s terrible R y.avait entre.lui et gens le 1pays
'Il y eu des combats terribles entre lui et les gens du pays.'
Léonard (Cléder), Seite (1998:50)... voir aussi p. 60, p. 117.


  • kement kaoz oa bet etrezañ hag ar c'habiten saoz
Goesbriand (1837)
  • Meur a grogad zo bet etrezo hag hon tud
Goesbriand (1837)
  • etrezo hag ur bobl nà hanave ket he yez
lettre de Moralda, citée dans Wmffre (2007:736)
  • daou vugel 'oa bet marvet etrezi ha Maivon
Anjela Duval (Tad-kozh Roparz Huon, p.52)
  • Met un dra bennak dilavarus 'oa etrezi hag he zad-kaer ?
Anjela Duval, (Tad-kozh Roperz Huon)
  • Petra eo al liamm etrezo hag an dielloù a) ha b)?
Eklablog, deroù an dispac'h gall
  • hag e vo ar mor bras etrezoun-me ha va eontr
Gwalarn136-137, 1941:343.
  • Ne voe ken etrezo hag ar Vorverc'h nemet komzou c'houero.
Gwalarn136-137, 1941:349.
  • al liammoù a oa etrezo hag an amzer tremenet
Pêr-Jakez Helias, Ifig ar Berr
  • Un dra bennak, en em lakaet etrezañ hag an douar, a vire ouzh e sklerijenn da zont betek ennomp.
Ar Gow (1955) (possiblement édité)


Toute forme au singulier, etrezon, etrezout, etrezañ, etrezi, est un contre-exemple (pays de Lannion, Briant 1994, Léon Fave 1998:18, Pays fañch, /tredón/, 'entre moi... ', Humphreys 1978).

dérivation

On trouve la préposition etre dans le composé verbal etredaouiñ 'hésiter, être entre deux'.

La préposition a grammaticalisé en un préfixe etre-, comme dans etrevroadel 'international'.


mutation

(6) Etre veui ha neui ema.
entre1 noyer et nager est
'Il est entre la vie et la mort.'
Le Berre & Le Dû (1999:80)


Syntaxe

pronom écho sur l'objet

L'objet de etre apparaît facilement avec des pronoms écho.


(7) Etrezomp-ni hon-daou eman ar ranndi-mañ.
entre.nous-nous notre-deux est le appartement-ci
'Ce logement est en commun entre nous deux.'
Le Scorff, Ar Borgn (2011:25)


Diachronie et horizons comparatifs

Matasovic (2009) propose une racine protoindo-européenne en *(h1)enter, 'dans, entre', et proto-celtique en *enter, 'entre', ayant donné le vieil irlandais eter [Aspirante en moyen irlandais, + ACC], vieux gallois ithr, moyen gallois ythr, vieux breton entr-, moyen breton intre, et cornique yntre, ynter, gaulois entarabo, celtibérique entara.

Les mots apparentés au breton etre sont le sanskrit antár, le latin inter, le vieil haut allemand untar(i), l'albanais ndër.

Deshayes (2003:'etre') relève en moyen breton la forme entre en 1499, et etre en 1659. Il précise que etre "procède du vieux breton entr, intr, mais présente un -e final d'origine obscure. Il correspond au cornique ynter, au vieux gallois ithr, au vieil irlandais eter, etar et au gaulois inter apparenté au latin inter".


Bibliographie

breton

  • Ledunois, J. P. 2002. La préposition conjuguée en breton, thèse, Skol-Veur Roazhon, Atelier National de Reproduction des Thèses. (p. 277-)
  • Yann Gerven. 2014. ' etre: araogenn displeget, pe get ?', Yezhadur !, Alioù fur evit ar vrezhonegerien diasur, Keit Vimp Bev, 29-30.