M-L. B. (10/2018)

De Arbres
La version imprimable n’est plus prise en charge et peut comporter des erreurs de génération. Veuillez mettre à jour les signets de votre navigateur et utiliser à la place la fonction d’impression par défaut de celui-ci.

Il s'agit d'une élicitation qui a pour but la comparaison du breton avec les langues qui présentent des phénomènes d'anti-accord comme le berbère. L'élicitation est opérée par Mélanie Jouitteau (IKER, CNRS) à la demande de Doreen Georgi (U. Postdam). Mélanie Jouitteau a traduit de l'anglais au français les phrases du protocole initial envoyé par Doreen Georgi. Au besoin, ces phrases ont été modifiées minimalement pour que la structure soit testable en breton (par exemple pour le verbe à contrôle).


La locutrice est M-L. B., native de Plougerneau. A part les extractions longue distance qui ont posé problème et auxquelles il a fallu s'y reprendre à plusieurs fois en affermissant le contexte, le reste du protocole a été assez aisé pour la locutrice. Les relativisations traduites initialement en dont en français ont dû être traduites en franco-breton en que pour être comprises.

Selon le travail opéré auparavant avec cette locutrice, et en ce qui concerne l'accord verbal, elle ne dévie des formes standard que dans l'optionalité de l'accord avec un sujet postverbal. Ce phénomène est documenté par ailleurs à Plougerneau. De façon attendue, le verbe kaout 'avoir' est le seul de la langue à porter toujours les traits du sujet (Jouitteau & Rezac 2006, 2008, 2009).


Le signe << signale une préférence de la locutrice pour une forme donnée. Les signes * et ? notent respectivemnet l'agrammaticalité et le manque d'assurance sur la grammaticalité d'une phrase.


Protocole

Les enfants ont vu la femme hier.

Ar vugale neus gwelet ar vaouez dec’h.

Gwelet e neus ar vugale ar vaouez deac’h.


Les enfants n’ont pas vu la femme hier.

Ar vugale o deus ket gwelet ar vaouez deac’h.


Est-ce que les enfants ont vu la femme hier?

Daouchte ar vugale o deus gwelet ar vaouez deac’h ?


Quels enfants ont vu la femme hier?

Pese bugale o deus gwelet ar vaouez deac’h ?


Quelle femme est-ce que les enfants ont vu hier?

Pese maouez ar vugale o deus gwelet deac’h.


Quelle femme est-ce que les enfants n’ont pas vu hier?

Pese maouez ar vugale o deus ket gwelet deac’h ?


Quand est-ce que les enfants ont vu la femme hier?

Peur ar vugale o deus gwelet ar vaouez deac’h ?

Da be boenn ar vugale o deus gwelet ar vaouez deac’h ?


Les enfants ont vu la femme clairement.

Ar vugale o deus gwelet ar vaouez sklaer.


Comment est-ce que les enfants ont vu la femme?

Penaos ar vugale o deus gwelet ar vaouez ?


- Les hommes ont vu la femme hier.
- Non, les enfants ont vu la femme hier.
- Ar gwazed o deus gwelet ar vaouez deac’h.
- Ket, ar gale o deus gwelet anezhi.


- Les enfants ont vu l’homme hier.
- Non, les enfants ont vu la femme hier.
- Ar vugale o deus gwelet ar gwaz deac’h .
- Ket, ar vugale o deus gwelet ar vaouez.
- Les enfants ont vu la femme ce matin.
-Non, les enfants ont vu la femme hier.
- Ar vugale o deus gwelet ar vaouez gintaou
- Ket, ar vugale o deus gwelet ar vaouez deac’h.


L’homme connaît les enfants qui ont vu la femme hier.

Ar gwaz e nevez(e) ar vugale o deus gwelet ar vaouez deac’h.

Ar gwaz neus telefonet d'ar vugale o deus gwelet ar vaouez deac’h.

Ar gwaz a neus klasket ar vugale o deus gwelet ar vaouez deac’h.


L’homme connaît les enfants qui n’ont pas vu la femme hier.

Ar gwaz e nevez ar vugale n’int ket deuet da welet ar vaouez deac’h.

Ar gwaz e nevez ar vugale o deus ket gwelet ar vaouez deac’h.

Ar gwaz e nevez ar vugale n’o deus ket gwelet ar vaouez deac’h.

Ar gwaz e nevez ar vugale hag o deus ket gwelet ar vaouez deac’h.

Ar gwaz e nevez ar vugale ha n’o deus ket gwelet ar vaouez deac’h.


L’homme connaît la femme que les enfants ont vu hier.

Ar gwaz e nevez ar vaouez hag ar vugale o deus gwelet ani


L’homme sait quand les enfants ont vu la femme.

Ar gwaz a hoar peur ar vugale o deus gwelet ar vaouez.


Quels enfants ont vu la femme et salué la petite fille?

Pese bugale o deus gwelet ar vaouez ha saludet ar plac’hig bian.


Les enfants se sont vus hier.

Ar vugale o deus en me welet deac’h.


Les enfants ont joué.

Ar vugale o deus c’hoariet.


Les enfants n’ont pas joué.

Ar vugale o deus ket c’hoariet.


Quels enfants ont joué?

Pese bugale o deus c’hoariet ?


Quels enfants n’ont pas joué?

Pese bugale o deus ket c’hoariet ?


- Les hommes ont joué.
- Non, les enfants ont joué.
-Ar gwazed o deus c’hoariet.
- Ket, ar vugale o deus c’hoariet.


L’homme connaît les enfants qui ont joué.

Ar gwaz e nevez ar vugale o deus c’hoariet.


L’homme connaît les enfants qui n’ont pas joué.

Ar gwaz e nevez ar vugale o deus ket c’horiet.


L’homme ne connaît pas les enfants qui ont joué.

Ar gwaz e nevez ket ar vuagle o deus c’hoariet.


Les enfants sont tombés.

Ar vugale zo kouezhet.


Les enfants ne sont pas tombés.

Ar vugale n’int ket kouezhet.

Ar re n’int ket kouezhet eo ar vugale.

N’eo ket kouezhet ar vugale.

*/? N’int ket kouezhet ar vugale.


Quels enfants sont tombés?

Pese bugale zo kouezhet ?


Quels enfants ne sont pas tombés.

Pese bugale n’int ket kouezhet ?


- Les hommes sont tombés.
-Non, les enfants sont tombés.
-Ar gwazed zo kouezhet.
-Ket, ar vugale zo kouezhet. (=Nann, ar vugale a zo kouezhet)


L’homme connaît les enfants qui sont tombés.

Ar gwaz e nevez ar vugale a zo kouezhet.


L’homme connaît les enfants qui ne sont pas tombés.

* Ar gwaz e nevez ar vugale n’int ket kouezhet.

* Ar gwaz e nevez ar vugale ha n’int ket kouezhet.

Ar vugale n’int ket kouezhet, ar gwaz e nevez aneho.


L’homme ne connaît pas les enfants qui sont tombés.

Ar gwaz e nevez ket ar vugale a zo kouezhet.


Les enfants ont donné le livre à la femme.

Ar vugale o deus roet an hurdioù d’ar vaouez


Les enfants n’ont pas donné le livre à la femme.

Ar vugale o deus ket roet an hurdioù d’ar vaouez


Quels enfants ont donné le livre à la femme?

Pese bugale o deus roet an hurdioù d’ar vaouez ?


Quels enfants n’ont pas donné le livre à la femme?

Pese bugale o deus ket roet an hourdioù d’ar vaouez ?


L’homme connaît les enfants qui ont donné le livre à la femme.

Ar gwaz e nevez ar vugale o deus roet an hurdioù d’ar vaouez.


L’homme connaît les enfants qui n’ont pas donné le livre à la femme.

Ar gwaz e nevez ar vugale o deus ket roet an hurdioù d’ar vaouez.


L’homme ne connaît pas les enfants qui ont donné le livre à la femme.

Ar gwaz e nevez ket ar vugale o deus roet an hurdioù d’ar vaouez.


- Les hommes ont donné le livre à la femme.
- Non. Les enfants ont donné le livre à la femme.
- Ar gwazed o deus roet an hurdioù d’ar vaouez.
- N’eo ket (gwir). Ar vugale o deus roet an hurdioù d’ar vaouez.
- Nann. Ar vugale o deus roet an hurdioù d’ar vaouez.


La fillette a dit que les enfants ont vu la femme.

Ar plac’hig vian a neus lavaret ar vugale o deus gwelet ar vaouez.


La fillette a dit que les enfants n’ont pas vu la femme.

Ar plac’hig vian a neus lavaret ar vugale o deus ket gwelet ar vaouez.


CONTEXTE: La fillette a dit que des enfants ont vu la femme.

Quels enfants est-ce que la fillette a dit qui ont vu la femme?

Pese bugale a lavar ar plac’hig o deus gwelet a vaouez ?

Pese bugale ar plac’hig a lavar o deus gwelet a vaouez ?


CONTEXTE: La fillette a dit que les enfants ont cassé les jouets.

Ar plac’hig a lavar ar vugale o deus torret ar c’hoarioù.

Pese bugale ar plac’hig en deus lavaret o deus torret ar c’hoarioù.

Pese bugale en deus lavaret ar plac’hig o deus torret ar c’hoarioù.


Quels enfants est-ce que la fillette a dit que ils n’ont pas vu la femme?

Pese bugale ar plac’hig neus lavaret o deus ket gwelet ar vaouez ?

Pese bugale neus lavaret ar plac’hig o deus ket gwelet ar vaouez ?


Quels enfants est-ce que la fillette n’a pas dit que ils ont vu la femme?

Pese bugale ar plac’hig neus ket lavaret o deus gwelet ar vaouez ?


L’homme connaît les enfants que la fillette a dit qu’ils ont vu la femme.

Ar gwaz a nevez ar vugale hag ar plac’hig e lavar ar vugale-se o deus gwelet ar vaouez.

Ar gwaz a nevez ar vugale hag ar plac’hig e lavar o deus gwelet ar vaouez.


Soaz a neus lavaret Mai a neus gwelet Jack.

L’homme connaît Mai que Soaz a dit qu’elle avait vu Jack.

Ar gwaz e nevez Mai ???


CONTEXTE: La fillette a dit que les enfants n’ont pas vu la femme. L’homme connaît ces enfants.

L’homme connaît les enfants que la fillette a dit qu’ils n’ont pas vu la femme.

Ar gwaz a nevez ar vugale hag ar plac’hig a neus lavaret o deus ket gwelet ar vaouez.


L’homme ne connaît pas les enfants que la fillette a dit qu’ils ont vu la femme.

Ar gwaz a nevez ket ar vugale hag ar plac’hig a neus lavaret o deus ket gwelet ar vaouez.

Ar gwaz a nevez ket ar vugale tamallet.


La fillette se demande quels enfants ont vu la femme.

Ar plac’hig zo oc’h en em houlenn pese bugale o deus gwelet ar vaouez.


La fillette se demande quels enfants n’ont pas vu la femme.

Ar plac’hig zo oc’h en em houlenn pese bugale o deus ket gwelet ar vaouez.


Quels enfants ont vu quelle femme?

Pese bugale o deus gwelet pese maouez ?

* Pese bugale pese maouez o deus gwelet ?

* Gwelet o deus pese bugale pese maouez ?


Les enfants ont paru/semblé voir la femme.

Ar vugale o doa an aer da veha gwelet ar vaouez.


//être déçu

Domaj eo Mélanie n’eo ket deuet.

Ar vugale o deus kredet gwelet ar vaouez. (cru)


Les enfants ont semblé déçus.

Ar vugale o deus ket kaet brav/noant ket re gountant.

Ar vugale o doa ket aer da veha kountan


Les enfants ont semblé malades.

* Ar vugale a hanvale bezañ klanv.

* Ar vugale a seblante bezañ klanv.

Ar vugale o doa aer klañv.

Ar vugale noa an aer da vezañ klanv.


Quels enfants ont semblé voir la femme?

Pese bugale o doa an aer da veha gwelet ar vaouez ?


Les enfants ont semblé ne pas voir la femme.

Ar vugale o deus ket diskouezhet o deus gwelet ar vaouez.

Ar vugale o deus graet an aer da nompas gwelet ar vaouez.


Les enfants ont essayé de voir la femme.

Ar vugale o deus klasket gwelet ar vaouez.


Quels enfants ont essayé de voir la femme?

Pese bugale o deus klasket gwelet ar vaouez ?


Les enfants ont essayé de ne pas voir la femme.

Ar vugale o deus klasket nompas gwelet ar vaouez.


Les enfants veulent que la femme parte.

Ar vugale o deus c’hoant ez afe ar vaouez kuit.

Ar vugale e garche ez afe ar vaouez kuit.

* Ar vugale …… ar vaouez da vont kuit.


Un autre verbe est proposé.

Les enfants ont vu la femme partir.

Ar vugale deus gwelet ar vaouez o vont kuit.


Quels enfants ont vu la femme partir?

Pese bugale o deus gwelet ar vaouez o vont kuit ?


Quelle femme est-ce que les enfants ont vu partir?

Pese maouez ar vugale o deus gwelet o vont kuit.


La femme a été vue par les enfants.

Ar vaouez a zo bet gwelet gant ar vugale.


La femme n’a pas été vue par les enfants.

Ar vaouez n’eo ket bet gwelet gant ar vugale.


Quelle femme a été vue par les enfants?

Pese maouez a zo bet gwelet gant ar vugale.


Quelle femme n’a pas été vue par les enfants?

Pese maouez n’eo ket bet gwelet gant ar vugale ?


Il y avait des enfants dans le jardin.

Bugale e noa barzh ar jardin.


Il n’y avait pas d’enfants dans le jardin.

E noa ket a vugale barzh ar jardin.


Quels enfants y avait-il dans le jardin?

Pese bugale e noa barzh ar jardin.


Aucun des enfants n’a vu la femme.

Bugel ‘bet neus gwelet ar vaouez.

Hini ‘bet deus ar vugale neus gwelet ar vaouez.

* Hini deus ar vugale neus gwelet ar vaouez.


Tous les enfants ont vu la femme.

Toud ar vugale neus gwelet ar vaouez.

Ar vugale, toud neus gwelet ar vaouez.

* Ar vugale toud neus gwelet ar vaouez.


Les enfants sont en colère.

Ar vugale a zo droug en enno.


Les enfants ont froid.

Ar vugale o deus dien.

* Ar vugale neus dien.


Les enfants ne sont pas en colère.

* Ar vugale neus ket droug en enno.

Ar vugale n’int ket enervet.

* Ar vugale n’eo ket enervet.


Les enfants n’ont pas froid.

Ar vugale o deus ket dien.


Quels enfants sont en colère?

Pese bugale a zo droug en enno ?


Quels enfants ont froid?

Pese bugale o deus dien ?


Ils ont vu la femme.

Gwelet o deus ar vaouez


Ils n’ont pas vu la femme.

O deus ket gwelet ar vaouez.


Qui a vu la femme?

Piou neus gwelet ar vaouez ?


Le cheval a vu la femme.

Al loan neus ket gwelet ar vaouez. (PL=kezeg)


Le cheval n’a pas vu la femme.

Al loan neus ket gwelet ar vaouez.


La pierre a heurté la femme.

Ar mean a neus stoket ar vaouez.


La pierre n’a pas heurté la femme.

Ar mean en neus ket chtoket ar vaouez.


L’homme a vu la femme.

Ar gwaz neus gwelet ar vaouez.


Un homme a vu la femme. (un homme qu’on ne connaît pas)

Eur gwaz e neus gwelet ar vaouez.


L’enfant a vu la femme.

Ar c’huadur e neus gwelet ar vaouez. (bugel=bébé)


Les enfants verront la femme demain.

Ar vugale a welo ar vaouez warc’hoazh.


Les enfants voient d’habitude la femme à l’école.

Ar vugale a zo kustum da welet ar vaouez e skol.


Les enfants ont des jouets.

Ar vugale o deus c’hoarioù.

(Ar vugale a rea c’hoarioù gant ar rabez.)


Les enfants sont des petits diables.

Ar vugale zo diaouloù bian.


Les enfants n’ont pas de jouets.

Ar vugale o deus ket c’horarioù <<

? O deus ket c’hoarioù ar vugale.

O deus ket ar vugale c’hoarioù .


Les enfants ne sont pas de petits diables.

Ar vugale n’int ket diaouloù bian.

N’int ket diaouloù bian ar vugale.

* N’eo ket diaouloù bian ar vugale.

* Ar vugale n’eo ket diaouloù bian.


Remerciements

Merci à M-L.B. de Plougerneau pour le temps consacré, tujours avec le même enthousiasme.